dục nhiều nỗi vất vả nhất. Chúng có những thiên tính tế nhị hơn, những đòi
hỏi phức tạp hơn, một trình độ văn hóa cao hơn và những quan hệ đa dạng
hơn. Chúng không đòi hỏi chúng tôi phải phóng ra những chí lực mạnh mẽ
hoặc những tình cảm tiêu phí lộ liễu, nhưng chúng đòi hỏi một sách lược vô
cùng phức tạp.
Các trại viên, cũng như các công xã viên, không còn sống cách biệt với xã
hội nữa. Chúng thảy đều có rất nhiều mối quan hệ xã hội: với các giới
Kômxômôn, thiếu niên tiền phong, thể thao, quân sự, các câu lạc bộ. Giữa
bọn trại và thành phố đã vạch ra không biết bao nhiêu đường lớn, đường
nhỏ, trên đó qua lại không phải chỉ có những người, mà còn có những tư
tưởng, quan niệm và ảnh hưởng nữa.
Vì thế nên bức tranh bao quát của công tác sư phạm đã được tô vẽ thêm
những màu sắc mới. Đã từ lâu tôi không còn phải quan tâm duy nhất về
chuyện kỷ luật và trật tự thường ngày nữa. Những cái đỏ đã trở thành
truyền thống của tập thể. Đối với truyền thống ấy, tập thể xử lý còn giỏi hơn
tôi, và tập thể chú ý giữ gìn cho nó được tôn trọng, không phải ngẫu nhiên
nữa, không phải nhân dịp những chuyện náo động hay những cơn điên loạn
nữa, mà tôn trọng từng giờ từng phút, thậm chí tôi có thể nói là theo đúng
những yêu cầu của bản năng tập thể.
Dù tôi có gặp khó khăn đến thế nào chăng nữa, cuộc đời tôi hồi đó cũng là
một đời sung sướng. Thực khó lòng tả được cái ấn tượng có một không hai
của niềm hạnh phúc mà người ta cảm thấy trong một tập thể nhi đồng đã
lớn lên cùng với ta, tin tưởng ở ta không bờ bến và cùng ta tiến bước. Trong
một tập thể như vậy, ngay đến sự thất bại cũng không là phiền muộn, ngay
đến nỗi buồn và sự đau đớn cũng được điểm tô một giá trị vô cùng cao quý.
Tôi tha thiết với tập thể các trại viên Gorki hơn là với các công xã viên. Ở
đấy các quan hệ thân hữu bền vững hơn và sâu sắc hơn, ở đấy có những con
người mà giá thành đào tạo cao, có một cuộc đấu tranh gay gắt hơn. Tôi
cũng cần thiết cho chúng hơn. Các trẻ nuôi Dzecjinxki đã có cái may mắn
gặp được ngay tức khắc những người cha đỡ đầu như các đồng chí Tsêka,
