còn các trẻ nuôi Gorki thì, trừ tôi và một nhóm nhỏ giáo viên ra, chẳng có ai
là người gần gũi hết. Vi thế cho nên tôi không bao giờ nghĩ rằng sẽ có một
ngày kia tôi xa rời chúng. Nói chung tôi không tưởng tượng nổi một việc
như vậy; nó chỉ có thể là một tai họa vô biên trong cuộc đời tôi.
Về đến trại là tôi về nhà tôi, và ở buổi họp toàn trại, cũng như ở hội đồng
đội trưởng, ngay cả trong sự thôi thúc của những va chạm rắc rối nhất và
của những quyết định khó khăn, tôi cũng nghỉ ngơi thật sự. Trong thời gian
đó, một trong những thói quen của tôi đã được in sâu mãi mãi: tôi không
còn khả năng làm việc trong yên tĩnh nữa. Chỉ khi nào ở gần bên tôi, ngay
tại bàn tôi vang lên tiếng trẻ nhỏ om sòm, tôi mới thực cảm thấy thư thái, tư
tưởng tôi mới linh hoạt và trí tuệ tôi mới làm việc vui hơn. Và tôi đặc biệt
biết ơn các trẻ nuôi Gorki về điểm đó.
Song công xã Dzecjinxki ngày càng đòi hỏi tôi nhiều hơn. Những việc phải
lo tính ở đấy mới mẻ hơn và những viễn cảnh sư phạm cũng vậy.
Đặc biệt mới mẻ và bất ngờ đối với tôi là đoàn thể các anh em Tsêka. Nhân
viên Tsêka, trước hết là một tập thể, còn về phần các nhân viên của Ủy ban
nhân dân giáo dục thì tuyệt đối không thể nói như vậy được. Và tôi càng
quan sát cái tập thể ấy, tôi càng đi sâu vào những quan hệ công tác với họ
sự mới mẻ kỳ lạ của nó lại càng lộ rõ trước mắt tôi. Nguyên do vì đâu mà ra
như vậy, quả thực tôi cũng không biết nữa, song tập thể các anh em Tsêka
có đúng những đức tính mà suốt tám năm tôi đã muốn bồi dưỡng cho tập
thể các trại viên. Tôi bỗng chốc phát hiện thấy ở trước mặt tôi cái điển hình
mà, từ trước cho tới bấy giờ, chỉ có trí tưởng tượng của tôi dựng nên thôi,
mà tôi đã rút ra một cách lô-gich và có nghệ thuật từ hết thảy mọi biến cố
và toàn bộ triết học của cách mạng, song tôi chưa từng trông thấy bao giờ
và cũng không còn mong mỏi gặp được nữa. Sự phát hiện ấy vô vàn quý giá
và giàu ý nghĩa đối với tôi, thậm chí điều tôi sợ hơn hết là bị thất vọng. Cho
nên tôi hết sức giữ nó bí mật, vì tôi không muốn những quan hệ của tôi đối
với những người ấy có một chút nào giả tạo.
