Nhưng từ năm 1492 trở đi, các cuộc hành trình của Colomb và Vasco de
Gama đã khuyến khích người ta mạo hiểm vượt đại dương, do đó miền Địa
Trung Hải mất địa vị bá chủ: Gênes, Pise, Florence, Venise suy tàn, thời đại
Phục hưng (ở châu Âu) mai một, các quốc gia ven bờ Đại Tây dương trở
nên thịnh vượng và sau hết giành quyền bá chủ trên khắp nửa thế giới.
Khoảng năm 1730, George Berkeley đã viết: “Đế quốc có khuynh hướng
bành trướng về phương tây”. Sự bành trướng đó có sẽ tiếp tục băng qua
Thái Bình dương, du nhập những kỹ thuật, kỹ nghệ và thương mại Âu châu
và Mỹ châu vào Trung Hoa, như đã từng vào Nhật trước kia
số rất đông của phương Đông biết lợi dụng nền kĩ thuật mới nhất của
phương Tây có sẽ gây nên sự suy tàn của phương Tây không?
Sự phát triển của thuật phi hành cũng sẽ lại làm thay đổi bản đồ của nền
văn minh. Càng ngày các đường mậu dịch trên sông và biển sẽ càng ít đi,
người và hàng hóa sẽ càng được đưa thẳng tới nơi bằng máy bay. Các nước
như Anh, Pháp, sẽ mất ưu thế thương mại do hình thể bờ biển thuận lợi, các
nước như Nga, Trung Hoa và Ba Tây, tới nay bị trở ngại vì diện tích quá
lớn mà lại ít bờ biển, sẽ đỡ bị thiệt thòi một phần nào nhờ dùng đường hàng
không. Các thành phố ven bờ biển sẽ giảm bớt nguồn lợi tức vì việc chuyển
hàng từ tàu thủy lên xe lửa hoặc từ xe lửa xuống tàu thủy thật là bất tiện.
Khi nào đường biển đã nhường bước cho đường hàng không trên lãnh vực
vận tải và chiến tranh thì chúng ta sẽ được chứng kiến một trong những
cuộc cách mạng lớn lao của lịch sử.
Ảnh hưởng của các yếu tố địa lý giảm dần theo sự trưởng thành của kỹ
thuật. Địa thế và vị trí của một vùng có thể thuận lợi cho nông nghiệp, khai
thác hầm mỏ hoặc thương mại, nhưng chỉ có trí tưởng tượng và óc sáng
kiến của người lãnh đạo và sự cần cù của kẻ được lãnh đạo mới có thể biến
những tiềm năng thành thực tại, và chỉ có sự phối hợp các sức mạnh đó (óc
sáng kiến và sự cần cù) như ở Do Thái hiện nay mới có thể khiến một nền
văn hóa vượt qua bao trở ngại để thành hình. Chính người, chứ không phải
trái đất, mới tạo ra văn minh.
