TỰA
Cuốn này chỉ là một kết luận nên không cần lời tựa. Sau khi in xong bộ
Lịch sử Văn minh từ thời nguyên thủy tới năm 1789, chúng tôi đã đọc lại
hết để sửa nhiều lỗi khi viết hoặc khi in, cả những lỗi bỏ sót nữa. Vừa làm
công việc đó chúng tôi vừa ghi những biến cố, những lời phê phán có thể
giúp độc giả hiểu những đại sự của thế giới, đoán được đại khái, tương lai
ra sao, biết được tính con người và chính sự các Quốc gia. Độc giả sẽ thấy
chúng tôi ghi nhiều xuất xứ ở trong các cuốn của bộ Lịch sử Văn minh, như
vậy, không phải để dẫn chứng đâu mà chỉ là để đưa ra ít nhiều thí dụ và lời
giải thích thôi. Chúng tôi đã rán đợi đọc hết trọn bộ rồi mới kết luận,
nhưng chắc chắn là những ý kiến chúng tôi có từ lúc đầu đã ảnh hưởng tới
cách chúng tôi lựa chọn thí dụ. Do đó mà có lập tiểu luận này. Chúng tôi
đã lăp lại nhiều ý mà chính chúng tôi hoặc những nhà khác trước chúng
tôi, đã diễn rồi: mục đích chúng tôi không phải là tìm sự tân kì mà chỉ
mong được hoàn bị, đừng thiếu sót, chúng tôi tóm tắt kinh nghiệm của loài
người, chứ không trình bày một phát kiến cá nhân.
