công. Nhưng người dân đương thời lại quan tâm hơn đến ngôi sao trong
mình Đỗ Thích, nên giành lấy những mảnh thịt băm ấy mà ăn, để mong
hưởng chút ân sủng của Thiêng liêng.
Tất nhiên cậu bé Đinh Toàn/Tuệ/Triền (974-991) lên kế nghiệp. Và
tranh giành xảy ra. Đã thấy trong quá khứ quyền về tay thủ lĩnh mạnh nhất
thì nay chiến thắng cũng phải về tay người “tổng tư lệnh” Thập đạo Tướng
quân Lê Hoàn. Nguyễn Bặc, Đinh Điền bên trong Kinh đô, bị giết. Một phe
chống đối bên ngoài, Phạm Hạp cũng không thoát khỏi nhưng có vẻ được
toàn mạng để có một người họ Phạm giúp Hoàn lên ngôi sau này. Biến
động mất nghiệp Đinh được sử gia tăng lục của Lê ghi giản dị như một bài
kệ quen thuộc của họ: “Đỗ Thích giết hai Đinh, họ Lê xuất hiện bậc Thánh,
tranh nhau nhiều kẻ chết, đường xá người vắng tanh, Mười hai (vẫn là
mười hai!) kẻ xưng Đại vương, mười ác không một thiện, mười tám kẻ (trí
giả, La Hán) bỏ đi, (sao) Kế Đô (việc soán đoạt xảy ra) trong hai mươi
ngày.”
Việc Lê thay Đinh đã làm cớ cho một biến động bên ngoài. Tống đã
thống nhất đất nước, tràn xuống phía nam sát cửa ngõ Đại Cồ Việt, biết nội
tình rối ren nơi này nên cũng tính chuyện thu hồi lại thuộc địa như ý định
bày tỏ trong chiếu tiến quân năm 980 gửi cho vua Việt. Toan tính thì lớn
nhưng việc thực hiện lại khởi đầu bằng nhận định bất chợt của một viên
quan biên viễn (Hầu Nhân Bảo, coi châu Ung) nên sự điều hành chuẩn bị
không mang tính toàn lực của đế quốc, dẫn đến kết quả thảm thương khiến
chùn tay nhà Tống đang hưng khởi. Lê Hoàn mang quân chận xâm lược,
giết tướng, bắt người khiến Tống thu vuốt, đổ lỗi cho nhau, rồi trừng trị nội
bộ, rửa mặt cho phải phép.
Sự chuyển biến của chế độ thủ lãnh trong tình hình mở rộng địa vực
Hoa Lư
Người cầm đầu chính quyền Hoa Lư lần này vốn xuất thân từ bên
ngoài khu vực (dù ngày nay còn phân vân gốc Thanh Hoá hay Hà Nam)
cho nên phải tìm thế phát triển vượt khỏi sự ràng buộc của tập thể nắm
