dạng gần cận trên trụ đá 1005: Đại Thánh Minh Hoàng Đế, đến cả ông con
Long Đĩnh lạc dòng nữ mà cũng gượng lấy tôn hiệu là Đại Thắng Minh
(Quang Hiếu) Hoàng Đế. Và bà được sử trang trọng ghi năm chết (1000),
được ngồi chung trong điện thờ với cả hai ông chồng suốt trong vài thế kỉ.
Vậy mà sự liên kết thông gia giữa Ngô và Đinh lúc bấy giờ lại có dấu hiệu
khủng hoảng trầm trọng vì sự bỏ trốn của Ngô Nhật Khánh. Sử chỉ ghi năm
Khánh về thất bại, chết ở cửa Đại Ác (979) nhưng nhắc lại lời Khánh rạch
mặt vợ họ Đinh: “Cha mày ức hiếp mẹ con ta…” Có thể Khánh bỏ đi trước
năm 978 để Đinh Tiên Hoàng tưởng phải có hành động bù đắp sự tan vỡ
của liên minh Ngô Đinh bằng việc chỉ định những người con bà Dương làm
kẻ kế nghiệp. Ông tưởng có thể ngăn chặn được phản ứng của người con
lớn từng xông pha trận mạc, nay đang có thực quyền.
Đinh Liễn giết Hạng Lang, xin lỗi mua chuộc thần Phật, tưởng có
thể an tâm nắm vững quyền hành, lại cũng không ngờ rằng ý thức tâm linh
mình chia xẻ với người đương thời đã đem đến kết quả bất ngờ cho dòng
họ. Họ Đinh thờ một thần núi nhỏ ở thôn Đàm nhưng khi mở rộng cương
thổ thì thấy có một thần núi lớn trong vùng, thần núi Đồng Cổ, nơi chứng
kiến những buổi hội thề to lớn, có uy thế vì liên hệ đến tập tục trống đồng
từ xưa, nên thần được coi là vị chủ trì cao cấp: Thiên hạ minh chủ thần / vị
thần chủ trì việc thề bồi khắp cả thế gian. Đinh Liễn tin có Phật độ trì
nhưng người dưới quyền lại tin vào những lực lượng thiêng liêng khác yểm
trợ hành động của mình. Đỗ Thích là một người như vậy. Người nô
(“hoành”) / ông quan (“hầu”) – quan đối với hàng dân giả, nô đối với ông
hoàng đế, vị Hoành/Hoằng Phúc hầu ấy nằm canh gác ở cổng ngoài thành
Hoa Lư, chợt thấy sao sa vào miệng, tưởng được ơn phước linh thiêng có
thể lập cơ nghiệp lớn nên trở về cung giết cả hai cha con họ Đinh. Lại cũng
một người của họ Đỗ danh tiếng, nhưng sự kiện xảy ra khiến nổi bật cái
nhược điểm của chế độ Hoa Lư: sự vững mạnh của nó chỉ bằng vào thực
lực thân xác của thủ lãnh mà thôi. Kết quả của một cuộc bạo hành đơn lẻ
như kia cũng dễ đoán: Đỗ Thích bị Nguyễn Bặc lôi ra giết, băm nát thây
như một cách xử trí giản dị của hình thức trả thù tư và thi thố luật pháp
