Thượng vị hầu được sắp xếp cao thấp, đi theo độ gần xa với hoàng đế. Tất
nhiên ta vẫn gặp những chứng cớ xung đột nội bộ, hoặc rõ rệt ghìm nén
như vấn đề xung đột Trần Liễu – Trần Cảnh ảnh hưởng đến Trần Quốc
Tuấn, hoặc được ghi thoảng qua đến mức không thể hiểu được lí do tự sự,
hay những mâu thuẫn dẫn đến phản bội khi có cơ hội như lúc quân Nguyên
sang, nhưng nói chung sự cố kết rõ ràng là vững chải hơn thế phân li.
Chế độ Thái thượng hoàng hình như được củng cố vì áp lực quân
Nguyên, để cho Trần phải sẵn sàng có người chủ nước khi người cai trị
thực sự mất đi nhưng có vẻ cũng từ dấu vết đại gia đình dành quyền uy cho
người trưởng thượng, chứng tỏ nơi gương Trần Thủ Độ gầy dựng cơ nghiệp
cho ông vua bé con Trần Thái Tông khiến ông này có thể áp dụng kinh
nghiệm đó vào tình thế mới. Tuy nhiên, xét về mặt thực tế theo những sự
kiện xảy ra, được biết, thì chế độ Thái thượng hoàng cũng gây ra nhiều
lủng củng. Ông vua-cha có quyền trên ông vua-con khi chính ông còn sống
như khi Nhân Tông đe doạ truất phế Anh Tông khi ông này say rượu; Dụ
Tông có vẻ chịu bó tay khi Minh Tông còn sống nên có hai niên hiệu trong
đời thì giai đoạn Thiệu Phong (1341-1357) mờ nhạt, chỉ đến giai đoạn Đại
Trị (1358-1369) lúc vua-cha chết đi mới thấy có thay đổi “không kể xiết”
như Nghệ Tông nặng lời. Thế mà trong cuộc bình công đánh Nguyên, có
người chỉ được phong một chức quan hờ chỉ vì dâng tù binh cho Thượng
hoàng chứ không cho vua-con – người tù binh này không phải thứ tầm
thường: Ô Mã Nhi! Chế độ Thượng hoàng khiến cho trong giao thiệp với
Nguyên chính ông vua-cha được coi là người đương quyền như Lê Tắc vẫn
dùng chữ “Thế tử” chỉ định, thế mà trong chuyến Trần Di Ái đi sứ, Hốt Tất
Liệt ra chiếu lập “chú họ” của Thánh Tông làm An Nam Quốc vương, thứ
bực tông tộc đó đáng lẽ phải dành cho vua đương quyền: Nhân Tông! Lầm
lạc có thể cho là vì đường đất cách trở nhưng cũng cho thấy là có tình trạng
vua Nguyên nhìn một đàng, vua Việt chỉ một nẻo.
Thân thuộc họ Trần đã dàn trải ở những nơi nào? Cốt lõi gia đình
vua khởi đầu là ở ấp Biển quê mùa rồi mang tên văn minh: hương Đa/Tinh
Cương, nơí chôn 3 ông vua khởi đầu và ông Thượng hoàng chưa từng làm
