tú riêng biệt của chúng. Có thành phần chuyên trách thuỷ chiến vì trong
việc thành lập có nói đến loại lính chèo thuyền riêng biệt. Tuy nhiên từ
chính việc tập trung vào khu vực nòng cốt này mà ta hiểu ra ý thức tộc
đoàn nổi trội hơn ý thức quốc gia của những người cầm quyền lúc bấy giờ.
Trong Hịch tướng sĩ chỉ có những lời chủ tướng mắng mỏ người dưới
quyền, thúc đẩy họ phục vụ chủ, viện dẫn đến cả lòng trung thành của “tì
tướng” Mông Cổ đang đối đầu đe doạ. Ý thức về quốc gia dân tộc riêng
biệt chỉ rõ ràng hơn ở những người bây giờ là thuộc hạ nhưng vốn là chủ
đất cũ như Lê Văn Hưu, Lê (Trần) Bình Trọng…
Trần cũng phải lo ổn định biên giới phía nam. Chiêm Thành thoát
khỏi sự chiếm đóng của quân Chân Lạp từ 1220, phải lo xây dựng đất nước
sau một thời gian biến động lâu dài. Jaya Paramesvaravarman II cho làm hệ
thống thuỷ lợi, khai khẩn ruộng hoang. Sự hồi phục qua kiến thiết khiến
người Chiêm có tự tín hơn, nhân thấy sự tranh giành quyền lực ở Đại Việt
đã có ý muốn đòi lại đất cũ. Điều sử cũ ghi rằng Chiêm lấy thuyền nhỏ đến
cướp, bắt cóc dân ven biển, có vẻ vốn chỉ là những xung đột biên giới lẻ tẻ
của địa phương nhân chính quyền Đại Việt cuối Lí suy yếu nhưng hẳn cũng
là gợi ra ước vọng lớn hơn cho chính quyền Vijaya. Dù sao thì Trần khi đã
củng cố quyền hành trong nước, thấy mối đe dọa Mông Cổ, cũng phải lo
dẹp trước mối nguy tiềm ẩn ở phương nam. Năm 1252, Thái Tông cất quân
đánh Chàm, có lẽ giết được Jaya Paramesvaravarman II vì Ngô Sĩ Liên xác
nhận chỉ bắt được hoàng hậu Bố Da La và cung phi đem về nước mà không
có tên vua Chàm.
Trận thử thách với quân Mông Cổ 1257-58 tuy là nhỏ nhưng cũng
cho thấy trước đến những nhược điểm của Mông Cổ các lần sau. Kế hoạch
của toán quân Vân Nam là đánh vào Đại Việt với mục đích làm mũi bọc
phía nam phối hợp với chiến dịch lớn chiếm Tống của chúa Mông Kha.
Quân Ngột Lương Hợp Thai với 5000 người có hai vạn quân Đại Lí phụ
trợ, tiếng là đi tiên phong nhưng xét các tiến triển của tính hình chiến trận
thì rõ ràng chỉ có quân Mông Cổ là chiến đấu thực sự. Phía Trần tuy lúc
