mang tên mới Kim Trung Liệt bao hàm ý nghĩa tôn trọng và giữ nguồn gốc
(“kim” là phương tây của bát quái,) cho giữ thành Đa Bang trọng yếu với
sáng kiến phòng thủ chiến lược “đánh chận từ xa”, xa lạ với sự rụt rè trong
tình thế bất an của tập đoàn mới. Năm 1398 lại có tướng Chiêm đầu hàng
được cho họ Đinh, trông giữ biên giới phía nam. Lại có những nhân vật
“phản bội” xoay chiều theo tình thế mà vẫn không thoát khỏi vai trò nạn
nhân. Duệ Tông thất trận, sử chỉ ghi một thân vương bị bắt là Ngự Câu
Vương Trần Húc nhưng có lẽ là đồng thời một loạt người về sau mới được
nhắc tới: thân vương Nguyên Diệu theo sát Chế Bồng Nga; Trần Nguyên
Đĩnh, Trần Tôn bị bắt, tự tử; Trần/Nguyễn Khang chạy qua Trung Hoa cầu
cứu. Trần Húc là con cưng của Nghệ Tông, dấu hiệu trong tước phong
“Con-ngựa-non-của-vua,” lấy vợ được cha đi rước dâu khiến sử quan chê
“trái lễ,” được Chiêm gả con gái (chiến thuật muôn đời của kẻ thắng), dẫn
quân ra Nghệ An, “tiếm xưng vị hiệu” (Đế… gì?), cũng lôi cuốn được
nhiều người. Thế rồi vai trò trôi nổi của kẻ hàng thần cũng khiến ông chán
nản, nghe chiêu dụ tìm về lại với Trần, bị giết (1382) chấm dứt cuộc đời
không may mắn. Trần Nguyên Diệu cũng không hơn gì: Chặt đầu Chế
Bồng Nga tưởng là có vật dâng công chuộc tội, rốt lại cũng bị giết. Phía
Chàm thì con Chế Bồng Nga, Chế Sơn Nô, năm 1390 đầu hàng, đến 1404
lại móc nối để về Nam, bị giết theo tướng Đỗ Tùng thất thế của Hồ. Vấn đề
đáng chú ý là tình hình xoay đổi ở lớp người trên lại làm đà cho những biến
động dấy lên từ tầng lớp dân chúng ẩn khuất. Ngự Câu Vương ra Nghệ An
“chiêu dụ dân chúng, nhiều người theo lệnh.” Dân Tân Bình, Thuận Hoá
theo đà lấn ra của quân Chiêm, tụ tập cướp của, bắt người Nghệ An, châu
Diễn.
Trước tình thế đó, dân chúng phải tự lo lấy thân, nhìn gió chiều nào
hướng theo chiều ấy khiến sử quan miệt thị “dân Nghệ An ăn ở hai lòng,”
còn Tân Bình, Thuận Hoá thì phần nhiều “làm phản” theo Chiêm Thành.
Người địa phương đánh nhau, quan lại trung ương đứng xa mà ngó, thế là
các lãnh tụ thiểu số nổi lên đi vào dòng chính của lịch sử. Không thể đòi
hỏi sử quan có kiến thức về nhân chủng, dân tộc học như bây giờ nên ta chỉ
