đó chưa đủ gây tự tín cho một dòng họ từng làm vua, và vì cũng từng kéo
dài một thời gian chịu luồn cúi ngoại quốc khiến sử gia theo thời tha hồ
mắng chửi cho nên con cháu họ Nguyễn ngày nay lại lập gia phả lôi lên đến
ông Nguyễn Trãi, Nguyễn Bặc, tưởng rằng có thể đeo đuổi bù đắp bằng
cách bám vào các nhân vật lịch sử gọi là danh tiếng, xa xưa!
Thật ra ngay sử quan Lê cũng không chắc chắn về liên hệ cha con
giữa Nguyễn Kim và Nguyễn Hoằng Dụ. Hoằng Dụ đã biến mất trong
tranh chấp ở trung châu từ khi thua cả đám đàn em của Trần Chân (1518).
Hai người được gán ghép chỉ liên hệ với nhau bằng cái tên Gia Miêu Ngoại
trang mang tính cải cách về sau như đã nói mà thôi. Trừng Quốc công Dụ
được sử quan Nguyễn cho là cha Nguyễn Kim chỉ giống ông Nguyễn
Hoằng Dụ ở cái tên, còn thì cũng đã xuất hiện trong việc phù trợ Tương
Dực, được phong đến Trừng Quốc công chứ không phải như ông Nguyễn
Hoằng Dụ của Toàn thư chỉ đến tước (An Hoà) hầu
. Sử quan Nguyễn
không phân vân chút nào về liên hệ cha con vì họ đã ghi ở Cương mục tên
Nguyễn Hoằng Dụ một cách bình thường, xa lạ chứ không dành niềm tôn
kính cho ông nếu như ông là tổ của họ Nguyễn.
Hãy chỉ nên nhìn vào cái mả của Nguyễn Kim mà suy xét về thời
đại, về con người mở đầu cơ nghiệp trung hưng này. Cái mả của ông tổ một
dòng họ vinh hiển tột cùng mà cho đến nay chỉ được đánh dấu bằng mấy
tấm đá giữa rừng sâu, dưới chân núi Thiên Tôn, vì ngay cả khi con cháu lên
làm vua cũng không tìm ra đích xác nơi chôn cất, chỉ dựa vào nơi đó làm
điểm cúng tế, gọi trang trọng là Phương Cơ / Nền Vuông. Không hẳn là
người ta đã không chăm chút khi ông chết, bởi vì ông là Huân Tĩnh Công
của một tập thể muốn khôi phục triều đại – đã đi đến thành công, và tang lễ
cũng được ghi rõ: “Vua… sai người rước về Bái Trang, huyện Tống Sơn để
hậu táng.” Việc mất dấu vết chỉ được hiểu là đương thời người ta đã theo
một táng thức khác ngày nay, dưới cái tên tốt đẹp là “thiên táng,” nói nôm
na là bỏ mặc ngoài rừng! Chắc là cũng có một thứ bậc chăm sóc cho lối “bỏ
mặc” đó theo với những người có địa vị khác nhau trong khu vực nhưng
thiên táng thì đúng là tục chung của đương thời. Có thể hiểu chữ thiên táng
