nương con Quốc chúa, nghĩa là vào thời kì muốn mở “nước” đã được tặng
phong là Tống Sơn Quận quân / Quận chúa. Có nhiều người họ Tống khác
làm các chức rõ ràng là chỉ dành riêng cho lớp người theo Nguyễn Hoàng:
Tống Đức Minh, Cai cơ trong trận 1672, Nội tả (một trong Tứ trụ đại thần)
1680, Tống Hữu Thanh Chưởng cơ 1689, Tống Hữu Thận Trấn thủ 1687,
riêng Tống Hữu Đại coi dinh Cựu 1635, được ghi rõ là người Quý Hương,
chắc vì vậy nên sử mới nhớ cả tên người cha. Lại vẫn có những người họ
Tống gốc Tống Sơn nữa mang chữ lót khác, có những người xuất hiện rất
muộn, lúc quân Trịnh vào Phú Xuân, có người chỉ được sai trông coi làm
kho đụn, hẳn không phải là danh giá gì lắm! Và tình trạng có bà hoàng họ
Hồ đổi sang họ Tống chứng tỏ một chừng mực cố gượng uy danh của tập
đoàn này trước khi họ Trương nổi lên khuynh đảo.
Tiếng là vào trấn Thuận Hoá để đề phòng họ Mạc nhưng Nguyễn
Hoàng trở thành kẻ thu nhận tập đoàn thù nghịch với họ Trịnh, theo tình
hình “kẻ thù của kẻ thù ta là bạn ta.” Cho nên ta có tên Mạc Cảnh Huống
“đem gia quyến đi theo” Nguyễn Hoàng, là em Mạc Kính Điển (+1580),
nhân vật trụ cột của nhà Mạc. Thế là những liên hệ thân cận cứ kéo nhau
nối kết để mở rộng quyền lực: Nguyễn Hoàng và Mạc (Kính?) Cảnh Huống
cùng lấy hai con gái của một người họ Nguyễn nào đó để bà vợ Cảnh
Huống làm mối con gái Mạc Kính Điển (Mạc Thị Giai 1578-1630) cho
Nguyễn Phúc Nguyên / chúa Sãi lúc còn là hoàng tử, theo lời sử là cô gái
đã theo chú lánh nạn vào Nam khi Mạc bại vong (1593?). Lại cũng có thể
thấy toán hàng quân của Lập Bạo (1572) đã được đưa lên khai thác vùng
Cồn Tiên sát với con đường giao thương qua ngả Lào (Lao Bảo) mà lòng
trung thành với Nguyễn Hoàng thể hiện trong việc lập Chùa Vua (1695) đi
theo với tên tổng Bái Trời / Bái Ân. Không còn là thù địch mà chỉ còn ân
nghĩa vì họ Mạc có được một người cháu ngoại lên làm chúa Đàng Trong:
chúa Thượng Phúc Lan.
Sự chia xẻ quyền lực rồi cũng phải trở nên rành rẽ, cho nên với ý
thức phân li bắt đầu lập chữ “phúc” riêng cho họ nhà chúa với chúa Sãi thì
những người được ghép vào vòng thân cận cũng được mang chữ “phúc”.
