cháu họ Tống-mới này được miễn dao dịch (1726). Sự chia sớt quyền hành
tuy chậm chạp nhưng cũng là điều bắt buộc cho cả người có ưu thế khiến
tình hình xã hội càng lúc càng phức tạp hơn để đến cuối cùng, nhà chúa
thấy ra mối đe doạ đến với cơ nghiệp của mình qua những người dân khuất
lấp từ một vùng núi xa.
Các tập đoàn bên lề quyền lực Nguyễn uốn nắn
hội nhập
Tập đoàn Nguyễn đem sức mạnh của mình từ đất Thuận Quảng lấn
tràn về phía nam theo một tiến trình vươn lên phức tạp, vừa như một cố
gắng vượt thoát áp lực của Trịnh, vừa như bởi chính sự thừa mứa năng lực
tích trữ trong cuộc chống đối với thế lực Đàng Ngoài nên phải tìm nơi trút
bỏ.
Phủ Phú Yên được chính thức thiết lập năm 1611 đến lúc này mới
đi vào vòng quyền bính của họ Nguyễn tuy đã thấy sự hiện diện của quyền
bính mới từ 1578 với vai trò của Lương Văn Chánh vượt qua đèo Cù Mông
chiếm thành Hồ (thành An Nghiệp, Tuy Hoà,) lấy đất khai khẩn vùng đồng
bằng gần đèo. Tình hình vẫn còn bấp bênh nên năm 1629 phải trải qua một
cuộc bình định khác để từ đây bắt đầu một ý thức Nam tiến rõ rệt với việc
đặt tên dinh Trấn Biên cứ mang cái tên ấy mà đi xa dần theo đà tăng tiến
quyền lực, cuối cùng dừng lại trên đất Biên Hoà ngày nay. Ba ngàn tù binh
Trịnh bắt được trong trận chiến 1648 đem rải ra từ Quảng Nam đến Phú
Yên theo từng 50 người làm thành ấp, sinh sống buổi đầu nhờ trợ cấp của
chúa, từ tiền của nhà giàu trong vùng bị buộc cho vay, đã làm tăng thêm thế
lực họ Nguyễn, và cũng gây nên mâu thuẫn với dân bản xứ còn lại, lấn át
chút quyền uy lay lắt của các ông chúa Chàm. Một công nữ của Nguyễn
được gả cho Po Romé mang tên Chàm: Bia Út (1631?) đã không giúp được
