pháp dễ dãi, mang lợi lộc hấp dẫn: Nhà nước đúc tiền kẽm, nhanh và rẻ hơn
đúc tiền đồng. Võ Vương thực hiện điều ấy từ 1746 khiến họa hoạn xảy ra
theo lí thuyết Gresham: “… Ruộng ở Phiên Trấn, Long Hồ không bị hạn lụt
bao giờ…Thế mà từ năm Mậu Tí (1768) tới nay (1770) giá thóc cao vọt,
nhân dân đói kém… không phải vì thiếu thóc mà vì đồng tiền kẽm gây
nên… Dân đua nhau chứa thóc mà không chịu chứa tiền (kẽm).” Có lúa mà
dân đói. Hành động khởi đầu của nhóm Tây Sơn lúc xuống đồng là “lấy
của nhà giàu chia cho nhà nghèo,” trong trường hợp cụ thể này là lấy thóc
lúa tích trữ đem phân phát cho dân chúng, điều đó minh chứng cho lập luận
của Ngô Thế Lân ở trên. Dân đói, buôn bán không được mà Các lái thì tích
trữ tiền bạc giàu có nên nảy sinh tham vọng lớn.
Và cũng không phải vì tình cờ mà cuộc khởi loạn lại xảy ra trên một
phần đất của phủ Quy Nhơn, dinh Quảng Nam. Lại cũng thêm một dịp để
chứng minh không phải hễ đói nghèo là người ta làm loạn, và làm loạn như
thế chắc chắn sẽ dẫn đến thành công. Phủ Quảng Ngãi “tiểu Đồng Nai”
tưới ruộng bằng cả một hệ thống xe nước phức tạp, còn lưu giữ bằng sắc
của Thái Đức, kĩ thuật đó có dấu hiệu là từ vùng Lại Giang kề cận, thuộc
phủ Quy Nhơn, vùng đất hơn trăm năm trước có ông nhà giàu nuôi công
thần Đào Duy Từ đem tiến cử cho chúa Nguyễn. Li Tana thấy An Khê liên
hệ với nguồn sông Ba ở Phú Yên, là nơi có thể so sánh với Cam Lộ trong
việc giao thương sâu vào bên trong rừng núi. Làm loạn mà không thành
công thì chỉ là giặc cỏ, muốn vượt trên chừng mực ấy thì phải có tính tổ
chức nền nếp. Cho đến gần đây, người ta vẫn dùng chữ “dân nẫu” nhạo
báng, dành cho dân bốn tỉnh Nam Ngãi Bình Phú nhưng dồn dập chỉ định
quyết xác nhất lại là dân Bình Định mới (1801), phủ Quy Nhơn cũ. Nẫu là
biến dạng của chữ “nậu” chỉ một tập họp nghề nghiệp khai thác (nậu sáp
vàng, trầm hương lấy lâm sản, nậu đánh cá, nậu làm ruộng…) vì thế mà
thành đơn vị cư trú được chúa Nguyễn cải đổi thành thôn thuộc, làng xã.
Ngôn ngữ lưu giữ hành vi xã hội, dân phủ Quy Nhơn – có thể lan một ít về
phía bắc hoặc phía nam, được gọi là dân nẫu chỉ vì hình thức tập họp nậu
ở
đây đậm đặc nhất, nghĩa là một thứ dân có một nền tảng tổ chức tập đoàn
