mang danh Pháp sư / Đại pháp sư toàn Đàng Trong (“Prêtre / Grand prêtre
de toute la Cochinchine” – Jh. White) chứng tỏ có cả một hệ thống mang
tính tôn giáo trong phong trào Tây Sơn. Tên Tứ Linh cũng có dáng dấp
thần bí (long, li, quy, phượng.) Cho nên họ mang màu đỏ thần thánh đó trên
lá cờ, sắc mũ áo, lấn lướt trải dài Nam Bắc cho đến cuối đời. Toán quân
Thanh phù trợ lại là một dạng hình khác từ các hội kín Trung Quốc. Người
lính Tây Sơn độc nhất được ghi lại trong sổ tay người ngoại quốc tuy dáng
vẻ cứng rắn hơn nhưng lại trông như một ông Sãi Cả Chàm, như dấu hiệu
liên kết còn lại từ ngày đầu với vị nữ chúa Thị Hoả trên đất Phú Yên. Và cứ
thế là họ tràn xuống đồng sau hai năm chuẩn bị trên rừng mà triều chúa
không hay biết vì còn bận tâm giải quyết vấn đề nội bộ, hay chỉ vì nhìn các
rối loạn kia như những rắc rối trước mắt ở khắp nơi mà thôi.
Tranh chiếm vùng quê ngoại
Từ đầu tháng 4-1773 họ tung hoành dưới đồng bằng Phú Yên và
nam Quy Nhơn, đủ thành một thế lực đánh động đến Phú Xuân, thúc đẩy
thêm tranh chấp ở đấy khiến Nội tả Nguyễn Phúc Văn tưởng có cơ lật được
Trương Phúc Loan nhưng rốt cục thất bại. Trận đánh chiếm phủ thành Quy
Nhơn (9-1773) của Tây Sơn là đòn quyết định thử thách quyền bính họ
chúa và khả năng loạn quân. Tiếng đồn liều lĩnh về mưu mô cướp thành
còn được loan truyền mãi về sau (E. Navelle 1887), vọng đến tai ông Tham
quân Lê Quý Đôn (1776): “(Nguyễn Văn Nhạc) phá ngục cho tù ra…” Tuy
nhiên cho đến lúc này thì vẫn chưa thấy một lí tưởng chính trị – hay một ý
hướng lí tưởng cụ thể nào được thành hình. Có thể là Giáo Hiến, người trốn
chạy đến đất Kiên Thành dạy anh em Tây Sơn, đã mang đến cho họ một ít
hình ảnh về thế giới bên ngoài đồng ruộng, rừng núi của họ nhưng không
thể khiến họ hình dung ra cuộc sống phức tạp của một triều đình đang có
tranh chấp. Bởi vì, lúc đầu họ chỉ chứng tỏ là những người nổi loạn với lời
