lất đang hưởng một chút tự trị của Tây Sơn dành cho họ. Chưởng cơ Tá
được Tây Sơn công nhận, trở nên người cầm đầu trong chiến tuyến chống
Nguyễn, phải rút lui vào rừng khi Nguyễn Ánh cử một số người khác cho
mang tên Việt và họ của mình. Mối loạn từ 1793 đến 1798 được gọi là loạn
Ba Phủ do “tù trưởng” Toàn Phù cầm đầu có vẻ đã phụ giúp Tá chống đánh
quân Việt để lưu danh trong truyền thuyết về người anh hùng Raglai tên
Tamrac, khi chết đi trở thành thần, chủ của các tay phù thuỷ Raglai bojou
trong vùng. Xương cốt của ông (sọ bọc vải điều) được lưu giữ nơi địa điểm
Bumong (Đền) Tamrac gần một làng (Choah: Cà Tráp của sử Việt?) của
người Raglai, là nơi cúng tế thường xuyên mà ngày lễ trọng là rằm tháng
giêng (trước Tết Việt). Gần đó cũng có bumong của chúa Chàm Sankah.
Phái chủ chiến lúc này là nhóm phiêu lưu Tây Phương muốn có
chiến tranh để kiếm tiền. Nhưng thuyết phục được chủ tướng lại là ông
quân sư bên cạnh vua. Bá Đa Lộc muốn đi vào vùng phía Bắc để viếng
thăm các họ đạo nơi ấy. Các giáo sĩ cũng thấy cuộc tiến quân sẽ đem lại cơ
hội rao giảng thuận lợi hơn. Bá Đa Lộc đã mang về Gia Định một cậu bé
hoàng tử thuần phục khiến các giáo sĩ mừng rỡ tưởng sẽ có được một ông
vua theo đạo Chúa. Đại công thần Tống Phúc Đạm giữ thành Diên Khánh
với Hoàng tử, trở thành kẻ mộ đạo đúng mực tân tòng qua thời gian 8, 9
tháng cùng ở với ông Giám mục. Thế là bên cạnh cuộc tranh chiến bằng vũ
khí với đối phương lại có cuộc tranh chấp tôn giáo giữa người cùng phe,
không phải là không đe dọa dẫn đến cái chết. Xung đột nổi bật nhất là trong
vấn đề “Lạy xác,” lạy ông bà mà Giáo hội La Mã cấm (Giáo lệnh 1742 của
Benoit XIV) vì cho đó là tục thờ Ma quỷ. Tức giận, có kẻ (Trần Đại Luật)
muốn “mượn gươm vua, chém đầu treo cổ ở cửa chợ,” đòi giết Bá Đa Lộc
thì Nguyễn Ánh giấu tờ tâu, viện lẽ “hiện nay đang cần người… không nên
hẹp hòi… kẻ dối trá và ngu cũng nên dùng…” Những người chống đối
cũng là người Ánh đang cần nhất: Nguyễn Đức Xuyên, Nguyễn Văn
Thành, Ngô Tòng Chu… Những tình thế phức tạp này đã khiến Ánh tìm
cách thu xếp theo một cung cách có lợi cho bản thân nhất, giúp Ánh “lớn
lên” để gây dựng sự nghiệp dẫn đến thành công.
