tháng, lấn ra đến tận Quảng Ngãi nhưng rốt cục phải rút lui vì quân Phú
Xuân đã vào tiếp viện Nguyễn Nhạc. Trận chiến gió mùa tây nam 1793 rốt
lại đem về cho Nguyễn Ánh một vùng đất rộng để Ánh xây thành Diên
Khánh, cũng của Olivier vẽ ra, tuy là thành đất nhưng rồi sẽ chứng tỏ sự
vững vàng của nó trước đội quân hùng mạnh của Tây Sơn không có vũ khí
công phá tương xứng.
Quân bộ vào cứu thành Hoàng Đế có đến 17000 người, 80 thớt voi
dưới quyền Thái uý Phạm Văn Hưng và các danh tướng từng có mặt ở
Đống Đa năm xưa. Đất Bắc có vẻ không giúp gì nhiều cho Tây Sơn vì quân
đóng ở đó như ở trên đất địch. Lệnh đeo tín bài để kiểm tra người, bắt lính
xảy ra dồn dập như người ngoại quốc đã dùng cả tiếng Việt để diễn ý: “Nhà
nào có mấy người thì bắt đi lính cả, nhà có 5 người thì đi cả 5 (không kì già
nua trẻ yếu)”
.
Như thế thì tình hình hẳn là không dễ chịu đối với người
dân miền Bắc để họ chân thành phục vụ. Khi Quang Trung mất, lệnh đeo
tín bài dù được bãi bỏ, vẫn có loạn: “xứ xứ tịnh khởi,” như lời sử quan
Nguyễn ghi. Tuy nhiên quân lực được Nguyễn Huệ tôi luyện hẳn chưa suy
suyển mấy khi tiến vào Quy Nhơn trong năm sau. Họ không đuổi theo quân
Nguyễn vì phải lo thanh toán chính quyền ở đây để đủ toàn quyền hành
động cứu vãn sinh mệnh tập thể mà chắc họ đã thấy bị đe doạ rõ rệt. Nhạc
uất ức thổ huyết chết (13-12-1793), con Nhạc, Nguyễn Bảo chỉ được hưởng
lộc một huyện Phù Li (có lẽ trọng tâm nằm trên vùng khởi nghiệp “Kiên
Thành”) gọi là Tiểu triều. Và quân Phú Xuân tấn công theo mùa gió bấc
năm sau (1794) chỉ dừng lại khi không qua được ngôi thành Diên Khánh
năm này, cũng như năm sau.
Ưu thế thuỷ quân Gia Định lại chứng tỏ năng lực của nó trước thuỷ
binh Tây Sơn tuy cũng có số lượng nhiều nhưng rõ ràng đó chỉ là những
chiếc ghe lớn. Năm 1790 khi ra Đông Kinh nhận lễ phong, Quang Trung đã
hoảng hốt thấy hàng trăm thuyền chiến Trung Hoa cướp phá dọc biển, phải
vội vã lo toan chống cự. Có vẻ ông không trị được đám cướp biển được gọi
là Tề ngôi Hải phỉ này nên liên tiếp ra chỉ dụ chiêu hồi họ, dành cửa Bạng
cho họ trú đóng, phong vương cho chủ tướng, dùng họ cướp phá ven biển
