ngay từ văn bản xưa, là dân ấy làm ruộng theo nước thuỷ triều lên xuống
nhưng ông Nguyễn Duy Hinh lại cho rằng đó là làm ruộng theo vùng mực
nước khô cạn hay đầy ngập – vùng ruộng mùa và ruộng chiêm, sự phân biệt
này là của thời có sử lưu truyền đến ngày nay. Lí lẽ chưa đủ vững chắc
nhưng đó cũng là thêm một chứng dẫn về sự nan giải trong việc tìm hiểu
nguyên ngữ nữa. Tập họp Lạc làm ruộng theo nước triều lên xuống cũng
tương hợp với các hình khắc hoạ trên trống đồng với sinh hoạt nhà sàn giã
gạo cùng với sinh hoạt sông nước có dáng lan ra biển rộng, lên phía Bắc,
bên ngoài địa giới quốc gia ngày nay. Rồi như đã thấy, gần đồng thời với
nguồn tin tiếp về tập họp chính trị Lạc trên đồng bằng Bắc Bộ ngày nay thì
cũng có nguồn tin về tập họp Hùng gần đâu đó. Thế là nảy ra ý cho rằng
người xưa lẫn lộn. Có lẽ Ngô Sĩ Liên là sử gia Việt đầu tiên nêu ra ý kiến
“Lạc tướng hậu ngoa vi Hùng tướng.” Chúng ta không hiểu tại sao ông
không nói đến cấp bực Vương, chỉ biết rằng học giả Pháp H. Maspéro
(1918) đã sử dụng lối viết chữ Hán để chứng minh chữ Hùng là Lạc viết sai
qua, nghĩa là chỉ có Lạc Vương chứ không có Hùng Vương. Vấn đề không
đi đến đâu cũng giống như khi ông chứng minh Văn Lang là từ Dạ Lang
viết lẫn lộn qua. E. Gaspardone (1955) thì lưu ý rằng Lạc và Hùng là hai
truyền thống khác nhau. Ông Nguyễn Duy Hinh có vẻ không tin vào danh
xưng Hùng Vương nên đề tựa cho quyển sách của ông là Văn minh Lạc Việt
chứ không gọi là thời đại Hùng Vương hay Văn minh sông Hồng…
Tuy nhiên danh xưng Hùng Vương lại được một quyển sử khác đưa
ra chắc nịch về thời kì xuất hiện, tuy không biết nguồn tin phát xuất từ đâu
nhưng lại hợp với tính chất phối hợp thần, thế quyền của các chính quyền
thời sơ sử và như thế làm an tâm các sử gia “Thời đại Hùng Vương” ngày
nay hơn. Đại Việt sử lược
ghi: “Đời Trang Vương nhà Chu (696-682 tCn.)
ở bộ lạc Gia Ninh có dị nhân dùng ảo thuật quy phục được các bộ lạc, tự
xưng là Hùng Vương, đóng đô ở Văn Lang, đặt quốc hiệu là Văn Lang,
phong tục thuần lương chân chất, chính sự dùng lối thắt nút.” Không rõ tác
giả vô danh kia lấy niên đại từ đâu. Nhưng căn cứ vào thời đại xuất hiện
quyển sách thì đồng thời với tác giả cũng có Hồ Tông Thốc với các sách
