Trưng Trắc). Sự liên kết hôn nhân đó là dấu hiệu đe dọa rõ rệt cho nhà cầm
quyền. Sau này với cuộc viễn chinh của Mã Viện, người ta thấy thêm các
“cừ soái” phía nam: Đô Dương và Chu Bá ở Cửu Chân, không có vẻ gì là
tướng lĩnh của Hai Bà cả. Thế mà cuộc nổi dậy lại có “uy danh động đến
Bắc Phương,” chứng tỏ tầm mức bất mãn đồng loạt rộng lớn của dân thuộc
địa, không chỉ tuỳ thuộc vào số các lãnh tụ còn được lịch sử ghi tên. Có
khoảng 65 thành bị triệt hạ (nhiều hơn số huyện chính thức toàn cõi), có
nghĩa là chừng ấy đơn vị người Hán bị tràn ngập ở mức độ khác nhau. Sau
này còn thấy đền thờ Hai Bà trên những vùng đất phía bắc ngoài Việt Nam,
chỉ vì ngày xưa là thuộc Giao Châu nên chịu ảnh hưởng của cuộc nổi dậy
năm 40. Cho nên, lo sợ cho sự sụp đổ của đế quốc mới hồi phục, Hán
Quang Vũ mới cử viên tướng tài Mã Viện ra quân.
Với khả năng của bản thân và sức mạnh của nhà Hán hưng khởi lại,
đầu năm 42, Mã Viện đã điều động hai vạn quân cùng thuyền xe nghìn cỗ
dẫn đến thành công trong những chiến dịch vũ bão: thắng ở Lãng Bạc (4-
43), đầu năm sau chém được Trưng Trắc, Trưng Nhị, rồi đi suốt chiều dài
thuộc địa, đánh dẹp ở địa phương, cuối năm 44 đã thu quân khải hoàn. Ta
biết được tình hình chiến trận, địa phương nhờ tờ tấu trình công tích lên
vua Hán cùng những lời ông nói với tướng sĩ được ghi lại. Chiến tích đó đã
đem đến đảo lộn lớn cho thuộc địa, chứng tỏ là sau cả hai ngàn năm mà dân
chúng Việt còn thờ Đông Hán Đại Vương / Phục Ba trong các đình làng.
Nhưng tầm mức quan trọng của nó gợi nên cho các sử gia bây giờ lại là từ
phân tích của H. Maspéro trong công trình khảo cứu của ông mà ngay cả
những người muốn bác bỏ cũng phải đồng ý theo một lối công nhận quanh
co khác. Mã Viện đã xoá sạch tầng lớp Lạc tướng (hay con cháu) của chế
độ bản xứ cũ qua chiến trận, hoặc tiêu diệt, hoặc bắt đi đày ở Linh Lăng
phía bắc cho bật gốc rễ. Việc tịch thu trống đồng đúc ngựa, cấp thời cũng là
phá vỡ nền tảng, lề lối sinh hoạt truyền thống cũ gây cản trở cho các giới
chức cầm quyền. Ông đã sắp xếp việc cai trị ở quận huyện chặt chẽ hơn.
Chính ông đã chia hai vùng đất bản bộ của con cháu An Dương Vương xưa
để làm yếu đi sức đề kháng mà lại còn xây thành trì đóng quân kềm giữ
