Một thoáng im lặng ập đến giữa họ. Hubert ăn: người ta đặt trước mặt
cậu một đĩa xúp và pho mát. Khi ăn xong, cậu hỏi anh lính:
- Các anh làm gì bây giờ?
Người bên cạnh anh này đã mở mắt ra. Họ bàn bạc với nhau. Một người
muốn đi đến Cressange.
- Tại sao? Chúng ở khắp nơi, chúng ở khắp nơi... - người kia vừa trả lời
với một vẻ rã rời vừa đưa ánh mắt đau khổ và hoảng sợ như con chim bị
thôi miên nhìn ra xung quanh.
Dường như anh ta thực sự nhìn thấy bọn chúng ở quanh mình, những tên
Đức sẵn sàng bắt anh ta ấy. Chốc chốc anh ta lại buột ra một thứ tiếng cười
giật cục và cay đắng.
- Trời ơi! Đã chiến đấu năm 14 mà rồi lại phải nhìn thấy thế này đây...
Người đàn bà điềm tĩnh đan len. Bà đã già lắm rồi. Bà đội một cái mũ
trắng xếp nếp.
- Tôi thì tôi đã chứng kiến năm 70 cơ. Thế cho nên... - bà lẩm bẩm.
Hubert nghe họ nói, cậu hoảng sợ nhìn họ. Cậu cảm thấy họ gần như
không có thật, mà giống như những hồn ma, như những cái bóng rầm rì
hiện về từ những trang sách trong cuốn Lịch sử Pháp của cậu. Trời ạ! Hiện
tại và các thảm họa của nó còn có giá trị hơn những vinh quang đã mất và
cái mùi máu bốc lên từ quá khứ kia. Hubert uống một tách cà phê rất đặc và
rất nóng, có một chút bã, cậu cám ơn người đàn bà, từ biệt mấy người lính
rồi lên đường, quyết tâm đến được Cressange trong buổi sáng. Từ đó, biết
đâu cậu lại có thể liên lạc được với người nhà mình và làm cho họ yên tâm
về cậu. Cậu bước đi cho đến lúc tám giờ và cách Cressange vài kilômét,
cậu tới một ngôi làng nhỏ, đứng trước một khách sạn mà từ đó đang tỏa ra
một mùi thơm ngào ngạt của cà phê và bánh mì tươi. Đến đây Hubert cảm
thấy cậu không thể đi xa hơn được, chân cậu không tha nổi mình cậu nữa
rồi. Cậu bước vào một quán trọ đầy người tị nạn. Cậu hỏi xem liệu có thể
kiếm được một phòng hay không. Chẳng ai có thể chỉ dẫn cho cậu. Người
ta nói với cậu là bà chủ đi ra ngoài kiếm đồ ăn cho cả đám người đói khát
này, bà sắp về ngay đấy. Cậu đi ra phố, ở một ô cửa sổ lầu một, cậu nhìn
thấy một phụ nữ đang trang điểm. Thỏi son cô ta đang cầm tuột khỏi tay cô
