tay của con trai.
- Chúng ta đi chứ?
Cậu ra hiệu đồng ý. Tất cả lên chiếc xe đó và chiếc xe sau. Họ đến nhà
thờ lớn. Hubert bước đi giữa mẹ và bà. Hai người kèm hai bên cậu khi cậu
quỳ xuống trên chiếc ghế cầu kinh của mình. Mọi người đã nhận ra cậu;
cậu nghe thấy những tiếng thì thầm, những tiếng kêu thảng thốt bị nén lại.
Cụ bà Craquant đã không nhầm: cả thành phố có mặt ở đây. Tât cả mọi
người đều có thể nhìn thấy kẻ thoát nạn đến tạ ơn Chúa vì đã giải cứu mình
vào đúng ngày mọi người cầu nguyện cho những người quá cố của gia đình
cậu. Nói chung, mọi người đều hài lòng: một cậu bé dễ thương như Hubert
thoát khỏi lửa đạn của quân Đức, điều đó làm thỏa mãn tinh thần chuộng
công lý và sự ham thích của họ đối với những phép màu. Tất cả những
người mẹ không nhận được tin tức gì từ hồi tháng Năm (và có rất đông
những người như thế!) đều cảm thấy tim mình đập vì hy vọng! Và chẳng
thể nghĩ một cách chua chát, như lẽ ra họ đã có thể muốn nghĩ: “Có những
người sao mà may mắn thế”, bởi vì, than ôi, Philippe tội nghiệp (một linh
mục rất tốt, người ta nói vậy) đã qua đời.
Vậy nên tuy đây là chốn tôn nghiêm, nhiều phụ nữ vẫn mỉm cười với
Hubert. Cậu không nhìn họ, cậu vẫn còn chưa thoát ra khỏi trạng thái sững
sờ mà cậu đã đắm chìm vào vì những lời nói của mẹ. Cái chết của Philippe
làm cậu đau đớn. Cậu trở lại trạng thái tinh thần khủng khiếp mà cậu đã
từng có lúc thua chạy tán loạn, trước cuộc phòng thủ tuyệt vọng và vô ích ở
Moulins. “Nếu như tất cả chúng ta đều giống nhau, đều cá mè một lứa cả! -
cậu nghĩ khi ngắm nhìn cử tọa - thì có lẽ còn dễ hiểu, nhưng những vị thánh
như Philippe, họ được gửi đến đây làm gì cơ chứ? Nếu đó là vì chúng ta, để
chuộc tội cho chúng ta, thì điều đó giống như là tặng một viên ngọc để đổi
lấy một túi sỏi.”
Những người xung quanh cậu, gia đình cậu, bạn bè cậu, gợi lên trong cậu
một cảm giác hổ thẹn và tức giận. Cậu đã nhìn thấy ở trên đường những
người này và những kẻ như họ, cậu nhớ lại những chiếc xe chở đầy các sĩ
quan bỏ chạy với những chiếc va li màu vàng đẹp đẽ và những bà vợ son
phấn của họ, những viên chức bỏ nhiệm sở, những nhà chính trị trong cơn
