“ta đã từng bù khú với nhau”. Không, quả thực là rất đứng đắn, khẽ chào,
tư thế rắn rỏi, không cứng nhắc, rất đứng đắn... Vậy chứ ông nói thế nào về
chuyện ấy, hả? Ông nói thế nào về tất cả những chuyện ấy? Giới sĩ quan
trông đẹp mặt nhỉ!
- Xin phép ông, - Furières nói bằng một giọng đanh thép, - tôi không
thấy ta có thể chê trách giới sĩ quan ở điểm nào. Biết làm gì khi không có
vũ khí và với những con người được chiều chuộng, hư hỏng, những con
người chỉ yêu cầu có một điều là để cho họ được yên thân. Trước hết hãy
cấp người cho chúng tôi cái đã.
- A! Thế nhưng những người ấy thì họ lại nói: “Chúng tôi không được ai
chỉ huy cả!” - Corbin nói, sung sướng vì đã làm phật ý được Furières, - và
nói riêng giữa chúng ta với nhau, ông bạn ạ, tôi đã nhìn thấy những cảnh
tượng thảm hại...
- Không có giới thường dân, không có những kẻ hoảng loạn, không có
cái làn sóng người tị nạn làm tắc nghẽn đường ấy, thì có lẽ còn có một cơ
may cứu vãn được.
- À! Điều này thì anh đúng! Cái sự hoảng loạn ấy thật kinh khủng. Dân
chúng thật là lạ lùng. Người ta đã nói đi nói lại với họ từ nhiều năm nay:
“chiến tranh tổng lực, chiến tranh tổng lực...” Lẽ ra họ đã phải chuẩn bị tinh
thần cho chuyện đó chứ, nhưng không! Ngay lập tức hoảng loạn, lộn xộn,
tháo chạy, và tại sao lại thế? Tôi hỏi ông? Thật là điên rồ! Tôi thì tôi đi là vì
các nhà băng đã nhận được lệnh phải ra đi. Nếu không thì, ông cũng biết
đấy...
- Ở Tours khủng khiểp lắm phải không?
- Ồ! Khủng khiếp... nhưng luôn luôn vì cùng một lý do: những người tị
nạn đổ xô đến. Tôi chẳng kiếm được căn phòng trống nào ở các vùng phụ
cận Tours cả, tôi đành phải ngủ trong thành phố và đương nhiên là chúng
tôi đã bị ném bom, bị hỏa hoạn, - Corbin vừa nói vừa phẫn nộ nghĩ đến cái
lâu đài nhỏ ở vùng thôn quê ấy, nơi mà người ta từ chối tiếp ông ta vì họ đã
thu nhận những người tị nạn Bỉ. Những kẻ ấy thì không hề hấn gì, trong khi
Corbin thi suýt bị vùi dưới đống đổ nát của Tours. Và trong sự hỗn độn ấy,
- ông nhắc lại, - người nào cũng chỉ nghĩ đến mình thôi! Thật là ích kỷ...
