đó... Một tên lính kẻ thù dường như không bao giờ đơn độc - như một con
người đối diện với một con người khác - mà bị đeo bám, bị dồn ép mọi phía
bởi những bóng ma nhiều không đếm xuể, bóng ma của những người vắng
mặt và những người chết. Người ta không nói với một con người mà với vô
số người vô hình; cho nên không có một từ nào người ta thốt ra lại chỉ được
nói được nghe một cách giản đơn đúng như thế; người ta luôn luôn có cảm
giác đặc biệt rằng mình chỉ là một cái miệng nói thay cho biết bao nhiêu
miệng khác, câm lặng.
“Thế còn hắn? Hắn nghĩ gì nhỉ?” người thiếu phụ tự hỏi. “Hắn cảm thấy
điều gì khi đặt chân vào ngôi nhà Pháp này nơi mà ông chủ nhà vắng mặt,
do bị hắn hay những đồng đội của hắn bắt làm tù binh? Hắn có ái ngại cho
chúng ta không? Hắn có căm ghét chúng ta không? Hay là hắn vào đây
cũng như vào một quán trọ, chỉ nghĩ về cái giường liệu có tốt không, và
nghĩ về cô hầu phòng liệu có trẻ không?” Cánh cửa đã đóng lại sau viên sĩ
quan từ lâu; Lucile đã đi theo bà mẹ chồng; cô đã bước vào nhà thờ; cô đã
quỳ xuống trên chiếc ghế của mình, nhưng cô không thể quên tên địch. Giờ
đây hắn ở trong nhà một mình, hắn đã chiếm phòng làm việc của Gaston,
cái phòng có một lối đi riêng; hắn ăn uống ở ngoài phố; cô sẽ không nhìn
thấy hắn; cô sẽ nghe thấy tiếng bước chân của hắn, giọng nói của hắn, tiếng
cười của hắn. Than ôi, hắn thì có thể cười! Hắn có quyền cười. Cô nhìn bà
mẹ chồng của mình, bất động, úp mặt vào hai bàn tay và, lần đầu tiên,
người đàn bà mà cô không yêu quý này khiến cô thương xót và có một
thoáng trìu mến. Cô nghiêng người về phía bà và dịu dàng nói:
- Chúng ta đọc kinh cầu nguyện cho Gaston, mẹ nhé.
Người đàn bà già gật đầu đồng ý. Lucile bắt đầu cầu nguyện với nhiệt
tâm chân thành, nhưng dần dần những suy nghĩ của cô bị lãng đi và trở về
với một quá khứ vừa gần vừa xa, hẳn nguyên nhân là do sự gián đoạn u ám
của chiến tranh. Cô thấy lại chồng cô, người đàn ông to béo và buồn chán
ấy, chỉ say mê tiền bạc, đất đai và chuyện chính trị trong vùng; cô chưa
từng bao giờ yêu anh ta. Cô lấy anh ta bởi vì cha cô muốn thế. Sinh ra và
lớn lên ở nông thôn, cô chỉ biết phần còn lại của thế giới qua những lần
ngắn ngủi đến Paris, ở nhà một bà họ hàng đứng tuổi. Cuộc sống ở những
