- Vâng! Tôi đã được định hướng để hoạt động âm nhạc. Giờ đây thì thôi
rồi!
- Tại sao? Nhưng chiến tranh...
- Âm nhạc là một người tình khắt khe. Người ta không thể bỏ rơi nó suốt
bốn năm được. Khi người ta trở về với nó, nó đã bỏ đi rồi. Bà đang nghĩ gì
vậy? - hắn hỏi khi nhận thấy ánh mắt của Lucile đang chăm chú nhìn hắn.
- Tôi nghĩ rằng... lẽ ra cá nhân không đáng bị hy sinh như vậy. Tôi nói
về tất cả chúng ta. Chúng ta đã bị lấy mất tất cả. Tình yêu, gia đình... Thật
là quá đáng!
- A! Thưa bà, cá nhân hay cộng đồng, đó là vấn đề chính của thời đại
chúng ta, bởi vì chiến tranh là một công trình chung tiêu biểu nhất. Chúng
tôi, những người Đức, chúng tôi tin vào tinh thần cộng đồng vơi cái nghĩa
như ta nói về tinh thần bầy đàn ở loài ong. Nhờ nó mà chúng ta có tất cả:
những tinh túy, những lóe sáng, những hương vị, những tình yêu... Nhưng
đó là những suy nghĩ thật khắc khổ. Bà nghe nhé! Tôi sẽ chơi cho bà một
bản xô nát của Scarlatti. Bà có biết bản nhạc này không?
- Không! Tôi cho là không!...
Cô nghĩ: “Cá nhân hay cộng đồng?... Ô! Lạy Chúa! Điều đó đâu có mới,
họ có sáng tạo ra cái gì đâu. Hai triệu người chết của chúng ta, trong cuộc
chiến tranh trước, cũng đã bị hy sinh cho ‘tinh thần bầy đàn’. Họ đã chết...
và hai mươi lăm năm sau... Thật là lừa đảo. Thật là hão huyền!... Có những
quy luật quy định số phận các tổ ong và các dân tộc, có thế thôi! Bản thân
tinh thần của dân chúng hẳn là bị chi phối bởi những quy luật mà chúng ta
không nắm bắt được, hoặc là bởi những sự thất thường mà chúng ta không
biết đến. Thế giới tội nghiệp, đẹp biết bao và phi lý biết bao... Nhưng điều
chắc chắn là năm, mười hoặc hai mươi năm nữa, vấn đề này, vấn đề mà
theo anh ta là của thời đại chúng ta, sẽ không còn tồn tại nữa, nó sẽ bị thay
thế bởi những vấn đề khác... Trong khi đó thì tiếng nhạc ấy, tiếng mưa trên
cửa kính ấy, tiếng răng rắc vang động ảo não của cây tuyết tùng trong khu
vườn trước mặt ấy, cái khoảnh khắc êm dịu biết bao, lạ lùng biết bao giữa
cuộc chiến này, cái đó sẽ không thay đổi nữa... Cái đó là vĩnh cửu...”
Hắn đột ngột ngừng chơi đàn và vừa nói vừa nhìn cô:
