băng, vẫn tiếp tục ăn xúp nóng trong bếp, vẫn tiếp tục tối tối đóng lại cánh
cửa gỗ nhỏ ngăn cách mảnh vườn của họ với phần còn lại của thế giới.
Những chiếc ô tô đợi trời sáng để lấy xăng. Xăng đã không đủ rồi. Người
ta hỏi thăm dân tị nạn về những tin tức mới. Họ chẳng biết gì hết. Một
người nào đó tuyên bố rằng “ta đang chờ quân Đức trên núi Morvan”.
Những lời nói này được đón nhận một cách hoài nghi.
“Ơ kìa, năm 14 bọn chúng có đi xa đến thế đâu,” ông dược sĩ to béo vừa
nói vừa lắc đầu, và tất cả mọi người đều tán đồng, cứ như thể máu đổ ra hồi
năm 14 đã tạo thành một bức lũy chắn thần bí ngăn chặn kẻ địch mãi mãi.
Những chiếc ô tô khác đi tới, rồi thêm những chiếc khác nữa.
“Trông họ có vẻ mệt mỏi quá chừng, nóng bức quá chừng!” người ta cứ
nói như vậy nhưng không ai có ý định mở cửa nhà mình, mời một trong số
những kẻ khốn khổ kia vào, cho họ vào một trong những thiên đường nhỏ
rợp mát ấy, chỗ mà họ chỉ nhìn thấy thấp thoáng sau ngôi nhà, thiên đường
nhỏ với một chiếc ghế băng dài bằng gỗ dưới bóng cây, với những cây lý
chua và những bông hồng. Có quá nhiều người đi lánh nạn. Có quá nhiều
gương mặt mệt mỏi, tái nhợt, đẫm mồ hôi, quá nhiều trẻ con khóc lóc, quá
nhiều miệng người run rẩy hỏi: “Ông bà có biết liệu chúng tôi có thể tìm
thuê được ở đâu một căn phòng? Một cái giường?”, “Bà có thể chỉ đường
cho chúng tôi tới một tiệm ăn được không, thưa bà?”. Điều đó làm nhụt
lòng từ thiện. Đám người đông nghịt khốn khổ ấy chẳng có gì giống với
loài người; họ giống như một bầy thú đang tháo chạy; hết thảy họ đều
mang một vẻ giống nhau đến kỳ cục. Quần áo họ nhàu nát, mặt mũi họ bơ
phờ, giọng nói của họ khàn khàn, mọi thứ đều khiến họ trông từa tựa nhau.
Tất cả mọi người đều có cùng một cử chỉ, cùng những lời nói. Ra khỏi ô tô,
họ hơi chuệnh choạng như say rượu và họ đặt tay lên trán, lên hai bên thái
dương đau nhức. Họ thở dài: “Trời ơi, chuyến đi khiếp quá!” Họ cười khẩy:
“Trông chúng ta đẹp đẽ nhỉ?” Họ nói: “Hình như ở nơi ấy tình hình cũng có
khá hơn đấy”, và chỉ về một điểm vô hình phía xa xa.
Bà Péricand đã cho đoàn người của mình dừng lại trong một quán cà phê
nhỏ ở gần ga. Họ dỡ một giỏ đồ ăn ra. Họ gọi bia. Ở bàn bên cạnh, một cậu
bé xinh trai ăn mặc rất lịch sự, nhưng lại có chiếc áo măng tô màu xanh lá
