cũng nhảy theo, và điệu nhạc đó đưa đến kết quả; khi nghe hát trong lễ mi-
sa, người ta chịu lễ ban thánh thể, âm nhạc lúc đó cũng đạt đến đích. Nhưng
ở đây thì khác, ở đây chỉ có sự kích thích và không biết phải làm gì với
trạng thái kích thích đó. Vì điều đó mà âm nhạc đôi khi có tác động hết sức
khủng khiếp. Ở Trung Hoa âm nhạc là công việc của nhà nước. Mà cần như
thế mới được. Chẳng lẽ có thể để cho bất cứ ai hễ thích là được thôi miên
kẻ khác và sau đó tha hồ làm gì người ta thì làm hay sao. Nhất là nếu như
kẻ hành nghề thôi miên đó lại là một kẻ vô đạo đức thì sẽ ra sao?
Âm nhạc là vũ khí khủng khiếp trong tay kẻ biết nắm giữ nó. Như bản
Sonata Kreutzer này chẳng hạn, nhất là đoạn presto đó. Có thể nào chơi
đoạn nhạc đó trong phòng khách trước các bà mặc áo hở vai được chăng?
Nghe xong, các bà vỗ tay, rồi sau đó ăn kem và nói những lời đàm tiếu.
Loại nhạc như vậy chỉ có thể biểu diễn trong những khung cảnh trang
nghiêm, long trọng, đồng thời đòi hỏi những người nghe phải có những
hành vi cũng trang nghiêm xứng với nó. Phải trình diễn và làm theo những
điều mà khúc nhạc đó thôi thúc. Còn nếu như diễn không đúng chỗ đúng
lúc và có những ý muốn và tình cảm không phù hợp thì khúc nhạc đó không
thể làm nên được gì ngoài sự hủy hoại. Ít nhất là đối với tôi, khúc nhạc đó
có tác động thật khủng khiếp; dường như trong tôi mở ra những cảm xúc
mới mẻ, những khả năng mới mẻ mà tôi chưa từng thấy bao giờ. Cụ thể đó
là những tình cảm gì, khả năng gì, tôi còn chưa rõ, nhưng ý thức về trạng
thái mới mẻ đó làm tôi vui sướng. Vẫn những khuôn mặt đó, trong đó có vợ
tôi và hắn, nhưng tất cả đối với tôi hiện ra dưới ánh sáng hoàn toàn khác
hẳn.
Hết đoạn presto đến khúc andante hay nhưng không có gì mới mẻ, với
những biến tấu tầm thường, và chương cuối thì hoàn toàn dở. Sau đó họ
chơi theo yêu cầu của khách bản bi ca của Ernst và vài bản nhạc nhẹ nhàng
khác. Tất cả đều rất hay, song chỉ gây ấn tượng bằng một phần trăm ấn
tượng mà khúc dạo đầu presto của bản Sonata gây nên. Chúng chỉ là dư âm
của ấn tượng ban đầu. Tôi cảm thấy nhẹ nhõm, vui vẻ suốt buổi tối đó. Còn
vợ tôi thì, tôi chưa từng thấy nàng như thế bao giờ: đôi mắt sáng ngời, bộ
điệu nghiêm trang, trịnh trọng khi nàng chơi đàn, và vẻ xúc động với nụ
