phóng chỉ có ở một xã hội mà lương tri được xây đắp, bạ đâu hay đấy, bằng
những vụn vặt rác rưởi. Nước Mỹ, cái đất nước siêu thực ấy, ngập ngụa
những vật có sẵn. Rác rưởi của chúng ta đã trở thành nghệ thuật. Rác rưởi
của chúng ta đã trở thành lịch sử.
Tất nhiên, ảnh chụp là những vật phẩm. Nhưng cái hấp dẫn của chúng là ở
chỗ dường như, trong một thế giới vương vãi đầy những di vật nhiếp ảnh,
chúng có vẻ có vị thế của những vật có sẵn – những lát cắt không cố tình
của thế giới. Vì thế, chúng lợi dụng được cả uy thế của nghệ thuật và ma
lực của cái thật. Chúng là những đám mây huyễn tưởng và những viên
thông tin nhỏ bé. Nhiếp ảnh đã trở thành môn nghệ thuật tinh hoa của các
xã hội giàu có, phí phạm, bồn chồn – một công cụ không thể thiếu của nền
văn hóa đại chúng mới mẻ đã hình thành ở đây sau Nội chiến, đã chinh
phục châu Âu chỉ mới từ sau Thế chiến II, mặc dù các giá trị của nó đã có
chỗ đứng trong tầng lớp khá giả ngay từ thập niên 1850, khi mà, như mô tả
có phần khinh miệt của Baudelaire, “xã hội nhơ nhuốc của chúng ta” đã
ngấm bùa say mê chính mình của “cái phương pháp rẻ tiền phát tán lòng
kinh ghét lịch sử của Daguerre”.
Hiện tượng bám giữ lịch sử một cách siêu thực cũng che đậy một luồng
sóng ngầm u buồn ngược chiều với những cơn sóng mặt ngấu nghiến và
xấc xược. Ngay từ buổi đầu của nhiếp ảnh, cuối thập niên 1830, William H.
Fox Talbot đã nhận thấy cái năng khiếu đặc biệt của máy ảnh trong việc chi
chép “những thương vong của thời gian”. Ấy là Fox Talbot nói về những gì
đang xảy ra đối với nhà cửa đền đài. Với chúng ta, những thương tích đáng
lưu tâm hơn không phải là của gạch đá, mà là da thịt. Qua những bức ảnh,
chúng ta theo sát từng bước tuổi tác của đời người một cách bất an nhất.
Nhìn một bức ảnh cũ của mình, của một người quen biết, hoặc một người
của công chúng đã lên ảnh rất nhiều, cái cảm giác đầu tiên bao giờ cũng là:
lúc ấy mình (bà ấy, ông ấy) trẻ thế kia mà. Nhiếp ảnh là bảng liệt kê tình
trạng đối diện với cái chết. Chỉ cần bấm nhẹ ngón tay là đủ để khoảnh khắc
này mai sau thành một truy điệu mai mỉa. Ảnh chụp cho thấy người ta đúng
