BẢO ĐẠI, HAY LÀ NHỮNG NGÀY CUỐI CÙNG CỦA VƯƠNG QUỐC AN NAM - Trang 148

khu Thịnh vượng chung Đại Đông Á theo nhau sụp đổ không làm mấy ai bận
tâm bằng trăm công nghìn việc trong những tuần lễ hoà bình đầu tiên ở chính
nước họ.
Có phải Bảo Đại đã chấp nhận lý tưởng dân chủ cộng hoà của Việt Minh không?
Tại sao không thể có giải pháp dung hoà, giữ lại ngôi báu làm tượng trưng
nhưng vẫn giao thực quyền cai trị cho cụ Hồ? Ai cũng biết trong chương trình
Việt Minh nhiệm vụ giải phóng dân tộc lật đổ chế độ thống trị thuộc địa được
đặt lên hàng đầu. Nhưng cũng trong chương trình Việt Minh đã nêu lên khẩu
hiệu thành lập chế độ dân chủ cộng hoà, vậy liệu có chấp nhận một chế độ quân
chủ lập hiến không? Ông Hồ Chí Minh trong thâm tâm có tính đến một công
thức thoả hiệp, ít ra là trong thời gian đầu khi nền độc lập chưa được củng cố từ
bên trong và chưa được thế giới công nhận từ bên ngoài hay không? Đối với
Đồng minh, Bảo Đại là kẻ hợp tác với quân phiệt Nhật, dù chỉ vẻn vẹn trên năm
tháng, liệu họ có chấp nhận chính quyền mới do Bảo Đại đứng đầu không. Hoàn
cảnh lịch sử Việt Nam thời kỳ này, không tìm đâu ra một nhân vật trong hoàng
tộc có tinh thần chống Nhật nghĩa là đứng về phe Đồng Minh để có thể cùng với
Việt Minh đứng ra nói chuyện với phe Đồng Minh, vận động họ công nhận
chính quyền mới. Duy trì thêm một thời gian nữa chế độ quân chủ dù là dưới
hình thức quân chủ lập hiến, hoãn lại sự thoái vị một thời gian có thể góp phần
nâng cao uy thế của cách mạng, hạn chế sức phản kháng của các thế lực đối lập,
nhưng không đủ để bào chữa cho một chế độ đã quá nhiều bê bối, đàn áp phong
trào nông dân Tây Sơn và nhiều phong trào nông dân khác từ thế kỷ XVIII, đã
để mất nước cho thực dân Pháp sau đó lại cam chịu làm tay sai ngoan ngoãn cho
chế độ bảo hộ hết Pháp lại Nhật. Không nên quên rằng lý tưởng dân chủ cộng
hoà không phải chỉ nảy nở trong nhân dân Việt Nam từ khi có phong trào Việt
Minh, có Đảng Cộng sản mà rất lâu trước đó, từ khi phong trào Đông Du tan rã.
Cùng ngày 30 tháng 8, thông tấn xã Nhật Domei loan tin: "Nhà vua Việt Nam
định lập một chính phủ mới. Ông mời đảng cách mạng vào Huế để lập chính
phủ mới, lập nên đa số cánh tả trong chính quyền mới".
Quả thật, sau ngày chính phủ Trần Trọng Kim từ chức mồng 5 tháng 8, Bảo Đại
đã giao Trần Trọng Kim mời một số cựu chính trị phạm cũ tham gia chính phủ
mới, nhưng không một ai hưởng ứng.
Người ta nhớ lại ngày 22 tháng 8 năm 1945 nghĩa là ba ngày sau Tổng khởi