BẢO ĐẠI, HAY LÀ NHỮNG NGÀY CUỐI CÙNG CỦA VƯƠNG QUỐC AN NAM - Trang 171

một bên là nhà bếp và bên kia đã được dự kiến xây chuồng hổ và nuôi cá sấu.
Nay hai dãy nhà này làm nơi đóng quân của đơn vị bộ đội Việt Minh vừa làm
nhiệm vụ canh gác vừa giám sát hoạt động của hoàng gia. Chỉ huy kiêm chính
trị viên của đơn vị cùng ở với anh em binh sĩ trong hai dãy nhà đó. Lúc mới đến
ông chỉ huy còn lạ lẫm, nhưng rất nhanh chóng được đối xử như một thành viên
trong hoàng gia. Cung An Định ngày nay trông hoang tàn. Dãy nhà bên trái
trước dành cho bộ đội đóng quân đã bị phá huỷ trong chiến tranh không bao giờ
được xây lại. Tính độc đáo của toà nhà này là sân sau được bố trí như một nhà
hát ngoài trời do đích thân vua Khải Định ra lệnh xây dựng. Sân khấu là một sân
trời xây trên bệ cao, trước mặt thấp hơn là chỗ ngồi của người xem.
Cung An Định được xây lên từ đầu thế kỷ. Kiến trúc thô thiển, nửa âu nửa á, cổ,
kim lẫn lộn tuy bề thế nhưng kém tiện nghi, đồ đạc nội thất tồi tàn, lỗi thời,
trong nhà thiếu ánh sáng. Từ khi xây dựng đầu thế kỷ, nó chưa bao giờ được cải
tạo hay sửa sang lớn cho hợp với trào lưu hiện đại. Nơi đây còn là nơi ở của
hoàng tử Vĩnh Thuỵ sau khi được tấn phong Đông cung thái tử lúc 6 tuổi, trước
khi sang Pháp học tập.
Ngày nay ngôi nhà vẫn tồn tại nhưng trông như một cung điện hoang phế, biểu
tượng của một sự giàu sang trong quá khứ(1). Trong nhà, gian phòng lớn tối tăm
còn nguyên hàng cột, chiếc cầu thang nặng nề bằng đá, trên tường còn giữ các
bức hoạ trong khung gỗ hình xoắn ốc dát vàng miêu tả phong cảnh khu lăng tẩm
nhà Nguyễn ở vùng ngoại thành Huế. Tất cả còn lại như một nhà tù lớn. Nghe
nói một kiến trúc sư người Pháp năm 1916 đã cho xây thêm ba sân trời ở phía
sau để đón ánh sáng theo phong cách Địa Trung Hải. Nơi đây vào những ngày
hè nóng nực, Nhà vua muốn tránh cái không khí oi bức trong Đại nội thường ra
đây để nghỉ ngơi hóng gió Nam.
Bà Nam Phương cùng các con và bà Hoàng Thái hậu Từ Cung từ khi dọn ra đây
đều sống chung dưới một mái nhà. Trước đây trong Tử Cấm thành, mỗi bâ đều
có cung điện riêng. Quan hệ giữa họ với nhau không êm thấm gì, không chỉ là
giữa mẹ chồng nàng dâu, mà do tính cách hoàn toàn khác hẳn nhau. Một bà xuất
thân bình dân, làm vợ thứ ba của vua Khải Định, nhờ sinh con giai là Vĩnh Thuỵ
nên sau khi Khải Định chết, Vĩnh Thuỵ được lên ngôi, bà mới được phong làm
Hoàng Thái hậu, mộ đạo Phật, ít chữ nhưng trọng lễ nghĩa theo đạo Khổng, còn
một bà là con nhà đại phú hào bậc nhất nhì miền Nam, du học bên Pháp từ nhỏ,