BẢO ĐẠI, HAY LÀ NHỮNG NGÀY CUỐI CÙNG CỦA VƯƠNG QUỐC AN NAM - Trang 33

cũng không được quyền quyết định phụ cấp ấy là bao nhiêu và hàng tháng phải
có chữ ký duyệt của Toà Khâm sứ mới được lĩnh để chi dùng!
Nhà nước bảo hộ quyết định hết thảy. Kể cả các khoản chi tiêu cá nhân. Bảo Đại
vì tính tự trọng danh dự không bao giờ dám trực tiếp khiếu nại điều gì. Ông chỉ
hé lộ qua người khác, những nhu cầu của ông, ý muốn của ông. Kế toán thuộc
địa rất tỉ mỉ đến từng chi tiết. Hồ sơ lưu trữ còn giữ lại dấu tích của các cuộc đấu
tranh đó nhiều khi rất khốn khổ. Từ việc đóng sách, làm khung ảnh đến làm một
cuốn sưu tập tem thư tại một cửa hiệu nổi tiếng của bà Renoux nào đó ở Hà Nội
cũng đều được ghi chép trong sổ sách.
Bảo Đại muốn đóng một tập album thật sang ngoài bìa khảm da, bên trong lụa
vàng để lưu giữ các huy hiệu của ông. Tóm lại cũng phải tốn hết 250 đồng bạc,
một món tiền khiêm tốn thế mà cũng phải làm tới ba tờ hoá đơn có chữ ký của
viên chức nhà nước bảo hộ cùng trao đổi với giám đốc tài vụ, cuối cùng mới
được duyệt chi, tính vào mục 20 khoản 2 của tổng ngân sách ghi rõ mục quà
tặng ngoại giao.
Luật pháp của chính phủ bảo hộ Pháp quả là cứng rắn ngặt nghèo, không được
tự do ra báo, không được tự do phát ngôn, không được tự do hội họp kể cả đi lại
cũng không được tự do? Một viên cảnh sát quèn ở Paris được cử sang Đông
Dương lĩnh lương ngang với tuần phủ, tổng đốc!
Việc đi lại giao du với các cận thần trong triều cũng không được tự do thoải mái.
Nhà vua trẻ héo hắt dần, tự giam mình trong tư thất, chỉ còn chăm chỉ giao du
với ông bà Charles, người được chính phủ giao trông nom ông từ lúc nhỏ đến
tuổi lớn, trước khi trở về nước bà Charles từ nay được Nhà vua gọi là "mẹ". Hai
ông bà kéo dài cuộc lưu trú bên cạnh Nhà vua trong hoàng cung, sống thoải mái
trong tư dinh Điện Kiến Trung gây nên tâm trạng đa nghi tức tối của đám cận
thần vì chính bà con anh em gần gũi của Vua cũng đều phải ở trong các dinh cũ
riêng ngoài hoàng cung và đối xử như những bà con nghèo. Một hôm vợ chồng
ông bà Charles nhận được một món quà bất ngờ, hai cây phomát lớn!(2)
Người cho quà cho biết danh tính. Ông bà Charles kể lại một cách ngây thơ câu
chuyện nhận được quà trong một chuyến du lịch nam Trung Kỳ. Ông bà đã rất
ngạc nhiên khi thấy nghe kể xong mọi người không nhịn được cười?(3)
Nhà vua ít xuất hiện trước công chúng. Ngay cả sự có mặt của các bạn người
Pháp xem ra cũng không làm ông thích thú.