Ở một vùng quê có tập quán lấy vợ, lấy chồng từ khi mới nứt mắt, nên
dẫu Dậm chưa già, thì cũng không còn là non trẻ so với nhiều cô gái khác.
Nhưng công bằng mà nói, sự muộn mằn ấy không thuộc về cô con gái
hiền thục, dịu dàng, mà lại ở bà mẹ khó tính và "lạc hậu", như anh con rể
Đĩnh có lần thuyết phục mẹ vợ không được, gắt lên thế. Bà cụ goá chồng
sớm, không có con trai, được hai cô con gái, thì cô chị lấy Đĩnh, còn mỗi
mình Dậm, bà cụ đã nói ra mồm là nhất định lấy rể, chứ không cho đi làm
dâu nhà nào, dẫu đó có là nhà ông hoàng bà chúa cũng mặc. Bà cụ lo còm
cõi tuổi già trong cái dinh cơ không đến nỗi rớt mồng tơi, nhưng cũng chưa
vào loại có bát ăn bát để. Bà cụ lo còm cõi tuổi già cũng còn một điều
không lấy gì làm khó hiểu nữa, đối với những người đã ở cái tuổi gần đất
xa trời.
Thế nên, từ sau cái chết của ông Đang, bà cụ Dậm càng lo còm cõi
tuổi già trong cái dinh cơ mà sự nền nếp hiện ngay ra từ cách chọn hướng
làm nhà. Mặc dù cô con gái đã bước sang cái tuổi "toan về già", nhưng bà
mẹ vẫn giữ mực lấy rể chứ không cho đi làm dâu, dẫu anh con rể làm Phó
chủ tịch Xã không ít lần bảo mẹ vợ "lạc hậu", bà cụ vẫn cứ như điếc đông
điếc đặc, không để vào tai lấy nửa lời.
o O o
Vậy mà bây giờ...
Chẳng lẽ bà cụ đã nhận ra một sự thật hiển nhiên ở làng, là cánh nam
giới không mấy người còn nghĩ đến đận đi ở rể như "chó cui gầm chạn"
nữa rồi sao. Vả cũng không mấy người làm cha, làm mẹ nào ở làng bây giờ
còn nghĩ đến việc cho con cái đi ở rể. Đành rằng cái việc cưới dâu, hay gọi
rể, cũng đều là chuyện dựng vợ, gả chồng cho con cái. Nhưng cái sự ở rể,
dẫu sao vẫn có cái gì như anh nhà trai chịu nước lép với chị nhà gái, nên
chẳng mấy ai màng. Vậy mà lại cứ bắt con gái tìm một người vừa đôi phải
lứa, lại ở gần nữa, thì nội ở cái làng lấy vợ lấy chồng từ khi mới "nứt mắt"
