máy móc, đầy uy quyền của một người đứng đầu chẳng những trong gia
tộc, dòng họ mà còn trong cả Xã. Lận mơ màng nghĩ thế, nhưng cái đầu củ
chuối của Lận lại không cắt nghĩa được nguyên do của việc ông anh có thái
độ mềm mỏng với những người Phương Lưu, trong đó có Điền, không hiểu
sao lại lạc vào đấy, mà Lận cho bắt giam, là nghĩa làm sao. Nhưng ông anh
bảo đi thả thì cứ phải đi đã. Thả rồi thì mời bằng được ông Tinh và Điền
sang phòng Hợp tác xã uống nước và có lời xin lỗi họ, thì cứ phải mời bằng
được. Có gì khuất tất, có gì chưa hiểu thì đành hiểu sau vậy.
Nhưng Lận không phải chờ hiểu sau, lại càng không phải tự mình tìm
hiểu lấy. Ngay tối hôm ấy, nhà Lận vừa cơm nước xong đã thấy: "Bác cả
sang chơi đấy!". Ấy là Hoan, vợ Lận, đang đứng ngoài cửa chuồng lợn cho
con lợn nái mới đẻ mười hai con ăn thêm bát cháo lấy sữa đêm cho con bú,
chợt nhìn thấy Thuật lững thững đi khuất sau bụi tre ngoài cổng, vội chạy
vào bảo chồng, giục con dọn mâm bát đi, nhanh lên, bác cả sang chơi đấy.
Nhà này cũng như nhà mẹ con bà Bao, chị dâu và cả bà cô Ngấn, tiếng
lấy chồng làm Chủ tịch Huyện, nhưng gia phép "quyền huynh thế phụ" từ
đời ông, đời cha vẫn được giữ nghiêm. Dẫu Thuật không phải là con trai cả
trong nhà, nhưng ông cả là chồng bà Bao, bố thằng Bính, đã hy sinh ngoài
mặt trận. Thuật là thứ, giờ phải đứng chân trưởng tộc, không những nối dõi
tông đường thờ cúng tiên tổ, giữ nghiêm gia phép, mà còn phải bảo ban các
em, các cháu biết đường ăn ở với họ tộc, xóm làng. Mà họ Phạm Khắc làng
Phương Trì cũng là một họ lớn, chỉ riêng số suất đóng giỗ tổ hàng năm đã
trên dưới hai trăm. Chưa nói đến người họ này đi sinh cơ lập nghiệp mãi
Hải Dương, Hà Nội, Quảng Ninh, rồi tận Sài Gòn, Vũng Tàu. Ở đâu làm ăn
được, ở đấy thấy người họ Phạm Khắc. Dẫu gia tộc nhà Thuật không là
ngành cả trong họ, nhưng cụ cả Bộ, trưởng họ này, hồi cải cách ruộng đất bị
quy địa chủ, đưa ra đấu tố mấy đêm ngoài sân đình. Năm ấy cụ cả Bộ bảy
mươi ba tuổi, đúng vào tuổi hạn, lại người đang yếu sẵn, bị giam hàng
tháng trời. Lại đúng vào năm đói kém, nên vợ con cũng chẳng còn gì tiếp tế
cho cụ ngoài gói cơm nắm, củ khoai luộc. Cụ cả cùng mấy người bị quy là
