trận. Lần ấy, Vị tướng nhà Lý thắng lớn trên cửa Đại Bàng. Tướng quân lại
đưa binh sĩ trở về hội quân trên khu đất đầu làng Phương Trà, mở hội khao
quân, trọng thưởng mọi người, kể cả dân lành có công cơm nước cho ba
quân những ngày đồn trú ở làng. Từ ấy, uống rượu ăn thề trở thành tục lệ
đời này truyền đời khác của người làng Phương Trà, mỗi khi bước vào làm
một công việc gì lớn lao, ý nghĩa, cần sự đồng tâm, hiệp lực của tất cả mọi
người. Tục lệ tốt đẹp là thế, tồn tại đã từ bao nhiêu năm, kể cả những năm
kháng chiến chống Pháp, đảng viên, du kích cũng vẫn tổ chức ăn thề mỗi
khi địch o ép gắt gao, thế mà chẳng hiểu sao hồi cải cách ruộng đất lại tự
nhiên cấm ngặt. Thế nên từ ấy, lớp các anh mới hiểu tục ăn thề khác đi, chứ
đâu phải ăn thề là một việc làm mê tín dị đoan mà bảo "lạc hậu!".
Tôi sinh ra ở làng, lớn lên cũng từ nhà tranh, mái rạ, luỹ tre làng. Tuy
có đi xa vào tận Quảng Nam, Đà Nẵng, nhưng tất cả mới ngót chục năm, từ
giữa năm sáu bảy đến cuối bảy nhăm xuất ngũ về địa phương, lại bám chóp
cày, nhìn đít trâu như bất cứ người đàn ông nào ở làng. Vậy mà giờ nghe
thầy tôi nói mới biết làng mình còn có một tục lệ đẹp đến thế, sao bấy
nhiêu năm lại bị lãng quên, hay người ta cố tình bỏ quên?
Tối hôm ấy, để mọi việc diễn ra suôn sẻ, chuẩn bị chu đáo, nhưng
không ồn ào, tôi hội ý Chi uỷ mời toàn thể đảng viên trong Chi bộ đến họp
ở nhà tôi. Chuyện khoán chui hôm trước Chi bộ bàn dở, hôm sau đã loang
ra cả xóm trong, ngõ ngoài, đầu làng chí cuối đều biết. Thế nên, cuộc họp
Chi bộ tối hôm ấy, bất chấp cả quy định "bí mật", "nội bộ", không biết từ
cửa miệng nguời nào, đảng viên hay Xã viên nói ra, mà bà con kéo đến nhà
tôi còn sớm hơn cả mấy đảng viên con thơ cái quấn. Nhưng cũng lạ, không
biết họ dặn dò nhau những gì mà tôi, anh Thuỵ, chị Luân, rồi cả thầy tôi
nữa, nói thế nào bà con cũng không vào trong nhà ngồi, chỉ một mực:
"Chúng tôi ngồi ngoài này cũng nghe rõ". Cái sân nhà tôi rộng thế mà tối
ấy bà con ngồi gần kín, đủ biết những người Xã viên ấy khao khát được cấy
trồng trên mảnh đất mình được quyền sử dụng đến mức nào. Không riêng
tôi nhìn bà con đến nghe dự thính cuộc họp Chi bộ lòng thấy xốn xang vô
