tò te hồi lâu như đứa trẻ bị cụt hứng, trước cái lý lẽ đơn sơ mà chết cứng ấy
của bà...
Bà Cảnh, sau chuyến đi cùng cái Gianh ra thăm "dì nó" trở về, hoan hỉ
như sau một chuyến công cán dàn xếp thắng lợi. Bà hồ hởi kể với ông say
sưa bao nhiêu thu nhặt được ở quê "ngoài nớ": Nào cái dòng sông Gianh
nước trong và xanh dễ sợ, cứ ngỡ không có đáy, nào chạy dọc hai bờ bãi là
tít tắp ngô non và lạc, với bốn bề viền những bờ dâu xanh mướt; nào đi
trong đường quê cấm có thấy ánh mặt trời, cam bưởi cứ thả hương quấn
quýt theo người, nào bến sông chiều con gái tắm đông chi lạ, o mô o nấy
tóc dài và da trắng hết chỗ nói...
Bà vô tình, hoàn toàn không hay biết rằng, đã chạm đến nỗi niềm sâu
kín nhất trong lòng ông Cảnh. Bà đơn giản nghĩ rằng, tả thực cảnh quê
hương ngoài đó, cái quê hương mà quả thật đã khiến bà thích thú, sẽ làm
ông vợi nỗi nhớ Tâm. Điều bà luôn luôn mong muốn là làm sao trong ông
hình ảnh Tâm không vượt trội bà. Nhưng bà đâu hay rằng chính những điều
bà nói, đã thắp bùng lên nỗi nhớ Tâm cháy bỏng trong ông.
Chao ơi, cái làng quê bên bờ sông Gianh ấy cứ như là nơi ngọn nguồn
nỗi nhớ của ông. Thuở ấy, ông còn trai tráng lắm. Đơn vị hải quân của ông
đóng ở cảng Cửa Gianh, trấn giữ một vùng mặt biển và một cửa sông trên
bến dưới thuyền tấp nập. Chiều chiều, dòng sông xanh chở những con tàu
trắng đi lại giữa hai bờ làng quê trù phú yên vui. Những cô gái gánh cá lên
bờ còn ngoái lại trêu mấy chàng lính thủy trên tàu. Nhưng cảnh thanh bình
ấy chấm dứt đột ngột, khi những quả bom đầu tiên của giặc Mỹ ném xuống
miền bắc lại rơi đúng bến cảng này.
Không thể tiếp tục cuộc chiến đấu bất lợi giữa những con tàu chỉ đi lại
được trên mặt nước hạn hẹp và trống trải, với lũ diều hâu rộng đường nhào
lộn trên không và có vũ khí la-de lợi hại, đơn vị ông chuyển sang lối đánh
du kích. Và những con tàu đang đêm lặng lẽ ngược dòng sông Gianh, về
neo ẩn dưới những lùm tre cao vút, xanh um vươn ra mặt sông, như từ lâu
