thôn để gia nhập đội quân lao động ăn lương ở các nhà máy do người nước
ngoài đầu tư, sản xuất giày thể thao cho Nike và áo cho Gap. Bali trở thành
nơi nghỉ dưỡng của dân chơi môn lướt sóng và các ngôi sao nhạc rock, với
khách sạn năm sao, mạng Internet và các cửa hàng nhượng quyền bán gà
rán Kentucky (KFC). Vào đầu thập niên 90, Indonesia được coi là một "con
hổ châu Á", một đất nước thành công trong nền kinh tế toàn cầu.
Ngay cả khía cạnh đen tối nhất trong đời sống nước này - vấn đề chính
trị và nhân quyền - cũng cho thấy dấu hiệu được cải thiện. Về sự tàn bạo thì
chế độ Suharto sau năm 1967 cũng chưa bao giờ nghiêm trọng như ở lraq
dưới thời Saddam Hussein; với phong cách thờ ơ, điềm tĩnh, vị tổng thống
Indonesia này cũng chưa bao giờ thu hút sự chú ý như những vị lãnh đạo bề
ngoài mạnh mẽ như Pinochet hay vua Iran
[240]
. Tuy nhiên, xét về mọi mặt
thì chế độ Suharto rất hà khắc. Bắt bớ và tra tấn những người chống đối là
chuyện phổ biến, không có tự do báo chí, bầu cử chỉ mang tính hình thức.
Khi phong trào ly khai tôn giáo nổ ra ở những nơi như Aceh, quân đội tấn
công không chỉ lực lượng nổi dậy mà cả dân thường để được thưởng nhanh
- giết người, hãm hiếp, đốt phá làng mạc. Trong suốt thập kỷ 70 và 80,
chính phủ Mỹ đều biết những chuyện đang diễn ra này, nếu không muốn
nói là công khai ủng hộ. Nhưng khi Chiến tranh lạnh kết thúc, Washington
bắt đầu thay đổi thái độ. Bộ Ngoại giao Mỹ bắt đầu gây sức ép để lndonesia
hạn chế vi phạm nhân quyền. Năm 1992, sau khi các đơn vị quân đội
Indonesia tàn sát những người biểu tình hòa bình ở Dili, Đông Timor, Quốc
hội Mỹ quyết định chấm dứt hỗ trợ quân sự cho chính phủ lndonesia. Năm
1996, các nhà cải cách Indonesia bắt đầu diễn thuyết trên đường phố, công
khai nói về tham nhũng ở cấp cao, về hành vi thái quá của quân đội và cần
phải có bầu cử tự do, công bằng.
Sau đó, đến năm 1997, nền móng cuối cùng cũng sụp đổ. Tiền và chứng
khoán trên toàn châu Á bị mất giá, nhận chìm nền kinh tế Indonesia vốn đã
mục ruỗng sau nhiều thập kỷ tham nhũng. Giá trị đồng rupiah giảm 85% chỉ
trong vài tháng. Các công ty lndonesia đi vay băng đồng dollar vỡ nợ. Để
đổi lấy 43 tỷ dollar viện trợ tài chính, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) do phương
