Nhưng trong suốt chuyến đi, Michelle cũng được nghe - giống những
điều tôi đã nghe khi tôi về đây lần đầu tiên - cảm nhận kinh khủng của đa số
người dân Kenya vì không thể tự quyết định số phận của mình. Các anh em
họ tôi kể cho cô ấy rằng họ tìm việc khó khăn thế nào, bắt đầu kinh doanh
gian khổ ra sao nếu không đưa tiền hối lộ.
Các nhà hoạt động xã hội nói về những người bị bỏ tù chỉ vì phản đối
chính sách của chính phủ. Ngay trong gia đình chúng tôi, Michelle cũng
thấy yêu cầu ràng buộc với gia đình và trung thành với bộ lạc ngột ngạt đến
mức nào: anh em ở xa liên tục đòi hỗ trợ, các cô bác thì có thể xuất hiện bất
cứ lúc nào, không hề báo trước. Trên chuyến bay trở về Chicago, Michelle
thừa nhận là cô ấy thực sự mong muốn được về nhà. "Em chưa bao giờ thấy
rõ mình là người Mỹ đến thế anh ạ”, cô ấy nói với tôi. Trước đó vợ tôi
không biết cô ấy có được tự do thế nào, và cô ấy trân trọng sự tự do đó ra
sao.
Về cơ bản chúng ta thường hiểu quyền tự do theo hướng tiêu cực. Quy
tắc chung là chúng ta tin vào quyền được tự quyết định và nghi ngờ tất cả
những người muốn can thiệp vào công việc của mình - bất kể đó là nhà lãnh
đạo độc tài hay đám hàng xóm ồn ào. Nhưng chúng ta cũng hiểu quyền đó
theo cả nghĩa tích cực, đó là cơ hội và các giá trị kèm theo giúp đem lại cơ
hội đó - những giá trị giản dị đã được Benjamin Franklin truyền bá trong tác
phẩm Poor Richard’s Almanack
[52]
và tiếp tục truyền cảm hứng cho lòng
trung thành với đất nước qua nhiều thế hệ nối tiếp nhau. Đó là giá trị của
tính tự lực, tự phát triển, chấp nhận rủi ro. Đó là giá trị của tính nghị lực, kỷ
luật ôn hòa và chăm chỉ. Đó là giá trị của tính tiết kiệm và tự chịu trách
nhiệm cá nhân.
Những giá trị đó được bắt nguồn từ tính lạc quan cơ bản về cuộc sống và
niềm tin vào ý chí tự do - rằng trải qua thất bại, khó khăn và gian khổ, mỗi
người chúng ta đều có thể vượt lên trên hoàn cảnh chúng ta sinh ra. Nhưng
những giá trị này còn cho thấy một niềm tin lớn hơn, đó là chừng nào mỗi
cá nhân, đàn ông hay phụ nữ, được tự do theo đuổi lợi ích của riêng họ thì
