vận hành tốt hơn khi những người đứng đầu các công ty lớn giàu có và
hạnh phúc. Nhưng sự bùng nổ mức lương của các tổng giảm đốc không liên
quan gì mấy đến chuyện nền kinh tế tăng trưởng tốt hơn. Thực tế, trong
vòng mười năm qua, một vài nước có mức lương trả cho các tổng giám đốc
cao nhất thế giới đã phải trải qua tình trạng doanh thu sụt giảm nghiêm
trọng, cổ phiếu mất giá trị, sản xuất ngừng trệ hàng loạt và quỹ lương hưu
của công nhân giảm xuống.
Sự bùng nổ mức lương của các tổng giám đốc hoàn toàn không phải do
thị trường yêu cầu. Đó là do yếu tố văn hóa. Khi thu nhập của công nhân
bình thường tăng rất ít hoặc không hề tăng thì rất nhiều vị tổng giám đốc
của chúng ta không hề xấu hổ khi đút túi bất cứ cái gì mà ban lãnh đạo công
ty được lựa chọn kỹ lưỡng và dễ bảo của họ cho phép. Người Mỹ hiểu rõ
tính tham lam đó gây hại cho cuộc sống như thế nào; trong một cuộc điều
tra gần đây, họ đã xếp nạn tham nhũng trong chính phủ và trong kinh
doanh, sự tham lam và chủ nghĩa vật chất là hai trong ba thách thức đạo đức
nghiêm trọng nhất đối với đất nước (xếp thứ nhất là “nuôi dạy con cái với
nhưng giá trị đúng đắn"). Phe bảo thủ có lẽ đã đúng khi cho rằng chính phủ
không nên quyết định mức lương cho các vị tổng giám đốc. Nhưng lẽ ra họ
cũng nên lên tiếng phản đối hành vi khó coi trong phòng họp của ban lãnh
đạo các công ty với cùng một động lực đạo đức, cùng một thái độ hùng hổ
như khi họ nhắm vào những ca từ bậy bạ của nhạc rap chứ.
Dĩ nhiên, địa vị chính trị cao mấy cũng có quyền lực giới hạn. Đôi khi
chỉ luật pháp mới xác nhận được đầy đủ các giá trị của chúng ta, đặc biệt
với các vấn đề liên quan đến quyền và cơ hội của những người thấp cổ bé
họng trong xã hội. Điều này được chứng minh khi chúng ta nỗ lực chấm dứt
nạn phân biệt thủng tộc: ngoài tiếng nói lương tâm trong tâm trí những
người Mỹ da trắng thời kỳ quyền công dân còn có nhưng sự kiện quan trọng
không kém khiến luật Jim Crow
[56]
hết hiệu lực, mở ra kỷ nguyên quan hệ
màu da mới, đó chính là đỉnh điểm vụ án Brown và ủy ban Giáo dục ở Tòa
án Tối cao
[57]
, Đạo luật Quyền công dân năm 1964 và Đạo luật Quyền bỏ
phiếu năm 1965. Khi những luật này được đưa ra tranh luận, có những
