Khoa đã thất thủ vào tay Nã Phá Luân. Chàng lại thấy lo lắng bồn chồn về
việc khác nữa: sau đây thì sao? Nếu địch tràn tới tận vùng Ural thì sao?
Trung úy Vassily Zotov cảm thấy chỉ nghĩ thôi, chỉ cho phép mình nghĩ
thoáng đến ý nghĩ như vậy trong đầu thôi, cũng đã là có tội rồi. Nghĩ như
vậy là bất kính, là báng bố, là xúc phạm đến đấng Cha và Tôn sư hằng hữu
ở khắp nơi, người thầy trước hết thấy mọi việc, và người bao giờ cũng có
ngay mọi biện pháp cần thiết để đẩy lui sự tai biến hoạn nạn.
Nhưng các viên chức hỏa xa từ Mạc Tư Khoa tới, và những ai từng ở
Mạc Tư Khoa hồi giữa tháng Mười đều kể lại những điều khó lòng tin được
về tình cảnh mạnh ai nấy chạy của ngành quản trị kỹ nghệ, sự cướp bóc các
ngân hàng, các cửa tiệm và cực hình âm thầm ray rứt trong tim Trung úy
Zotov.
Cách đây chưa lâu, khi trên đường tới đây Zotov có dừng lại đôi ngày
ở trại huấn luyện các sĩ quan trừ bị. Một chiều, họ đưa tới đây một tay
ngâm thơ tài tử, và trong chiều hôm ấy một Trung úy gầy gò, mặt xanh xao,
tóc rối bù đã đứng ra ngâm ít câu thơ của anh ta, những câu thơ trước đấy
chưa hề được ai duyệt lại và chấp thuận trước. Hồi ấy, Zotov chẳng bao giờ
nghĩ rằng chàng nhớ đến những người ấy, nhưng sau này những nét mặt ấy
lại hiện ra ở vài nơi. Còn bây giờ, thì dù đang khi chàng bước đi ở
Krechetovka hay trên xe lửa đang chạy về nha Chuyển vận quân đội Trung
ương, hay đang lúc chàng lái xe tới một ngôi làng Xô Viết là nơi chàng
được trao cho trách nhiệm huấn luyện bọn con nít và các cựu chiến binh,
Zotov lúc nào cũng lẩm nhẩm lại những câu thơ chàng tưởng do chính
chàng đặt ra:
Quê hương ta ngút lửa, thị thành ta ngập khói, Tim ta một ám ảnh –
cực hình, cực hình – Ôi đến bao giờ mới hết cảnh nghẹt thở này. Giặc vẫn
tiến tới, chẳng chùn bước?
Và:
