tượng biết nói, một đồ vật được cấu tạo từ những khớp xương, bắp thịt, biết
vung ra những định nghĩa ngốc nghếch, không chứa đựng một giọt ý nghĩa
nào. Đến lúc này tôi mới hiểu lão nói gì. Tôi đang nhìn lão lần cuối, muốn
khắc hình ảnh lão vào ký ức, và vì cố sức nhìn tôi đã bắt đầu hiểu lão. Lão
dừng lại và nhìn tôi xem có thật tôi hiểu không, và tôi muốn hét lên với lão
Vâng, tôi hiểu! Mexico đúng là quả bồ đào, màu nâu và cứng và nhìn vào là
ông hiểu và ông thấy nó hệt như quả bồ đào. Bố già ơi những lời bố nói đều
có ý nghĩa, bố đâu có điên như người ta nghĩ. Vâng, tôi hiểu…
Nhưng sương mù đã tràn vào họng, không thể thốt ra được lời nào. Lão
trôi ra xa và lại cúi xuống bàn tay của mình.
“Bây giờ… Con cừu xanh – đó là Canada. Canada – đó là cây thông.
Đồng lúa mì. Tờ lịch…”
Lão bơi xa dần, còn tôi cố nhìn theo, mắt căng lên. Tôi cố đến mức mắt
nhức nhối phải nhắm lại và khi mở ra thì không còn thấy đại tá đâu. Tôi lại
bơi một mình, bơ vơ, lạc lõng.
Tôi nghĩ: Thế là xong. Hết đường về.
Rồi ông già Pete hiện ra, mặt như cái đèn pha. Lão ở bên trái tôi, cách
những năm chục thước, nhưng tôi vẫn thấy rõ ràng như không hề có sương
mù. Hay lão ở ngay sát tôi và thật ra thì lão rất nhỏ bé, tôi không hiểu nữa.
Lão nói một lần với tôi là lão mệt, và qua hai chữ đó tôi nhìn được toàn bộ
cuộc đời lão trên tuyến đường sắt, thấy lão đánh vật với chiếc đồng hồ để
đọc thời gian, vã mồ hôi mới lồng đưuọc cúc áo vào khuyết trên bộ đồ
đường sắt, kiệt sức mới hoàn thành nổi một công việc mà đồng nghiệp thừa
thời gian để ngồi ghế lót bìa mà đọc tiểu thuyết trinh thám hay chuyện ái
tình ba xu. Mặc dù chưa bao giờ lão tìm ra bí quyết để dấn lên – ngay từ
đầu lão đã hiểu rằng mình không đủ sức – nhưng vẫn phải gắng mãi, chỉ để
không bị bỏ rơi. Cứ thế suốt bốn mươi năm lão đã sống, nếu không ở ngay
trong lòng của cộng đồng loài người thì ít ra cũng bên lề của nó.
Tôi thấy hết và đau lòng bởi tất cả những gì đang phải chứng kiến, cũng
như đau lòng khi chứng kiến những sự kiện trong quân đội, hồi chiến tranh.
Cũng như khi chứng kiến những điều xảy ra với ba và bộ lạc. Tôi cứ nghĩ
mình đã vượt qua, không còn mãi buồn bực trước những điều tai nghe mắt
thấy. Làm thế chẳng được gì cả. Người ta chẳng thể làm gì.
