có độc lập. Mình đã có quốc kỳ rồi mẹ à!". Tôi nhớ như in trong đầu những
lời nó nói. Nó giỏi lắm, hiểu biết hơn tôi nhiều. Tội nghiệp, nó chết còn trẻ
măng, tôi chưa kịp cưới vợ cho nó. Nó là đứa con độc nhứt của tôi. Tôi biết
là nó ham sống lắm chớ. Sống để cưới vợ, để có con đàn cháu đống như
người ta, để lợp lại mái nhà cho tôi, để bồi mấy mương vườn, để sửa lại
mấy giàn đậu rồng, để uống rượu tràn cung mây mấy ngày giỗ tết với bè
bạn... Nó ham sống lắm. Nhưng mà trong lúc thập tử nhất sinh, nó là chiến
sĩ. Đã là chiến sĩ thì sẵn sàng hy sinh. Vậy là nó ngã xuống...".
*
* *
Để cứu sống đồng đội, anh Thà đã ngã xuống trong một trận đánh năm
1948...
Bà không muốn biết, không muốn tin đứa con trai duy nhứt của mình
đã hy sinh. Bà tin anh còn ở trên đời. Mỗi lần có đoàn quân đi qua là bà cố
nhón chân tìm. Bà cứ nghĩ anh đang lẫn trong đoàn quân. Cứ mỗi chiều bà
lại ra mom sông trông ngóng. Mấy bờ mương anh Thà hẹn về bồi cỏ đã
mọc lên dày bịt. Bà cắt cỏ, bà bồi vườn, bà lợp lại mái nhà thay anh với
niềm tin anh sẽ trở về. "Tôi làm thay nó mọi việc, để khi nó về nhà, chỉ còn
việc đi cưới vợ!". Bà cười móm mém. Niềm tin vô biên ấy của bà gieo vào
lòng người nỗi thương cảm. Chẳng ai dám nói với bà anh Thà đã chết thật
rồi. Họ sợ bà tỉnh. Bà thui thủi một mình ở mom sông với những cơn mộng
du trong niềm tin anh Thà sẽ trở về... Rồi cuộc chiến tranh mới lại tiếp
diễn. Lần này bom đạn nhiều hơn. Người ta quên lãng mom sông vì bom
đạn cày xới, vì chủ nhân nửa điên nửa dại, lặng lẽ như cái bóng. Bà cô độc
và lẩn thẩn. Người ta nghĩ rằng bà chẳng có ích cho ai nhưng cũng vô hại.
Không ai quan tâm và đề phòng một bà già lẩn thẩn. Chỉ có bà là biết được
mình cần thiết cho ai. Bà cần phải trụ lại mom sông đầy bom đạn ấy để cấy
lúa, trồng so đũa, hoa bí, bắp ngô, đậu rồng, để xúc từng con tép phơi khô
gom góp lại... Chỉ cần có ai về lại mom sông, vạch bức vách túp lều thì
