phố, còn lại là những đầm nước, ao hồ, đồng ruộng bao bọc xung quanh.
Hồi mới giải phóng nhà bỏ không nhiều, đất đai hoang hóa, bao nhiêu
những trại lính, khu quân sự trước đây để cỏ lún, rêu phủ, cột kèo mối mọt,
tường đổ từng mảng, chả ai ngó ngàng tới. Đám dân dưới đáy xã hội cũ
như ông Mật nghiễm nhiên trở thành công dân của chế độ mới, tha hồ khai
hoang đất đai, ao hồ, đầm phá. Ông Mật dựng thêm hai gian nhà cói ở hai
đầu bờ đầm cho hai bà vợ ở. Bà ba có nhà riêng ở Đồng Tải rồi, bà Quản
thì ở Xóm Đáy, ông Mật cứ thế thay phiên nhau làm nghĩa vụ với bốn bà,
sau này còn thêm vài ba bà nữa.
Mẹ tôi lại mở hàng cháo để kiếm sống. Chế độ mới không cho giết mổ
lợn như trước, mẹ phải bỏ món tiết canh và cháo lòng, chỉ nấu cháo đỗ
hoặc cháo hoa bỏ đường. Mẹ cũng không ngồi một chỗ như bà mà thường
quẩy gánh cháo đi bán rong khắp thị trấn. Những tháng ngày sau này mẹ
âm thầm đi tìm bố, không biết đã gặp chưa, chỉ thấy mẹ rất buồn và thường
khóc rấm rứt vào ban đêm, mỗi khi tôi ngủ say.
Tôi lớn dần lên, thành một đứa trẻ Xóm Đáy đặc sệt không lẫn vào
đâu được, nghĩa là tóc thì cháy khét và người thì lúc nào cũng hôi mùi bùn
đất. Bao bọc xung quanh xóm là bãi bờ cửa sông, ở đó có vô vàn thú vui
cho bọn trẻ. Chúng tôi thường rủ nhau đi lội bùn, đi bắt còng rồi be bờ tát
nước bắt cá, bắt tôm rồi đặt đó, đặt lờ bắt cua, bắt rạm, chán thì chơi trò tết
những sợi cói lại làm chỗ chui ra chui vào hoặc ngủ luôn trong những đám
cói đó sau khi đã nổi lửa nướng tất cả những gì bắt được, cho vào mồm.
Rồi tập bơi, đánh trận giả, tập đan lưới, đan rổ rá, thỉnh thoảng mò xuống
thuyền theo người lớn dong buồm ra biển. Năm tôi lên Năm tuổi tôi được
bà Quản cho đi chơi xa. Gọi là xa, thực chất là đến nhà ông Mật rỗ ăn cỗ
nhân dịp ông cưới bà thứ Năm. Đó là một ngày đáng nhớ trong đời vì chưa
bao giờ tôi được đến một chỗ có nhiều trẻ con như thế. Riêng con ông Mật
đã có tới bảy người. Đất đai, vườn tược, ao đầm nhà ông Mật quả là một
thế giới mới lạ mà tôi khám phá suốt cả ngày không hết. Tôi được đám trẻ
nhà ông Mật cho lên chiếc thuyền tôn chèo chơi trên mặt đầm. Quanh bờ
đầm có nhiều thứ cây có quả ăn được. Cây sung, cây khế, cây doi, cây chay,
cây duối, cây sắn, cây quất hồng bì, cây dâu da đất... Tôi đã ăn đầy một
