tinh... Mấy cái cúc lăn lọc cọc trong hộp bơ gỉ cũng ộc ra xếp thành hàng
đến tận chân vách.
Ông cau mặt nhìn cái bị, vừa ghét lại vừa thương. Nó chẳng còn ra hình
thù cái bị cói nữa. Cái quai ken hàng trăm lượt dây bẹ chuối sù ra bằng cái
nùn rơm. Thân bị đụp vào đến chục miếng giẻ. Cái miệng đã bai ra toang
hoác rách lướp tướp đầy những cói nát. Cái bị này bà Vạn xách về từ hồi vợ
chồng mới lấy nhau, tính ra vừa hai mươi nhăm năm. Ngày ấy nó cũng rách
thế này rồi. Thế mà đã đeo đi hết Lào Cai, Yên Bái rồi đấy.
Ông bần thần một chốc, toan quay ra. Nhưng nghĩ thế nào, ông lại quay
vào nhặt nhạnh cẩn thận, rồi treo cái bị lên chỗ cũ. Ông chép miệng thở dài:
"Hừ! Bảo vứt đi thì không vứt, cứ đeo đẳng mãi".
Ông Vạn cầm dao ra bụi tre đứng ngắm nghía từng cây một, rồi lách vào
tận giữa bụi chọn đẵn một cây bánh tẻ, để đan rọ lợn. Gai tre cào vào người
cũng chẳng thấy đau. Hình ảnh cái bị cứ bám riết lấy óc. Cuộc đời của hai
vợ chồng từ thuở lấy nhau đến nay hiện lên rõ mồn một.
Ông nhớ lại từ năm đã lâu lắm, giữa trận đói tháng ba, có hai mẹ con
người đàn bà quê ở dưới xuôi dắt díu nhau đến ở nhờ cái điếm ngoài cổng
làng. Tên gọi là mẹ con bà Lành. Mẹ thì quanh năm mò cua bắt ốc. Cái
Lành đi dắt trâu thuê cho nhà lý Cựu. Quần áo can vá hàng trăm mảnh. Bà
Lành chỉ đi nhặt mụn giẻ của thợ may để can thành váy áo. Bộ váy đụp của
bà Lành, không biết có tự bao giờ. Đến khi chết, để lại cho cái Lành, ông
Vạn đã thấy nó dày tới bốn lượt. Nặng chình chịch như khố tải đẫm nước
mưa.
Cuộc đời hai mẹ con như vậy, lại có cái tên là Lành. Dân làng gọi thế
như thấy chua chắt quá, mới gọi chệch sang là "Can", vì bà mặc rách rưới
can vá như tổ đỉa. Tên cái Lành cũng tự nhiên được gọi là cái "Can". Đĩ
Can đi dắt thuê con trâu đực cày của nhà lý Cựu, nó phá đi ngóng cái suốt
ngày. Đĩ Can cứ lẽo đẽo chạy theo trâu kêu khóc. Cu Vạn lớn hơn, cũng
chạy lừa bắt trâu hộ. Bọn trẻ trông thấy thế liền gán ghép: "Cu Vạn lấy con
đĩ Can". Bọn trẻ con nói: "Váy của đĩ Can thằng cu Vạn khiêng không nổi
đâu". Thế rồi duyên giời xe, hai người lấy nhau thật.
Vợ chồng lấy nhau cũng đủ sự cay đắng. Ông chẳng muốn nghĩ đến làm
gì. Nhưng còn một điều đến chết cũng không quên được. Cái ngày sắp cưới
