“Tôi tin chắc nếu cha đề nghị với Đức Giám mục, ngài sẽ chẳng từ chối
cha một cửa kính mới,” cô tôi uể oải nói, bà bắt đầu nghĩ rằng bà sắp mệt.
“Bà cứ chắc như vậy đi, bà Octave,” cha xứ đáp. “Nhưng chính Đức
Giám mục đã đề xướng ô cửa kính đen đủi này khi chứng minh rằng nó thể
hiện Gilbert Hiểm Ác – ngài De Guermantes, hậu duệ trực hệ của Geneviève
de Brabant, bà là một tiểu thư De Guermantes – khi Gilbert Hiểm Ác đang
được thánh Hilaire xá tội.”
“Nhưng tôi không nhìn thấy thánh Hilaire đâu?”
“Có chứ, ở góc ô kính bà chưa bao giờ để ý thấy một phu nhân mặc áo
vàng ư? Ấy này! chính là thánh Hilaire, mà bà biết rằng ở một số tỉnh người
ta còn gọi là thánh Illiers, thánh Hélier, và thậm chí, ở vùng Jura, là thánh
Ylie. Vả chăng những biến đổi sai lạc này của sanctus Hilarius cũng không
phải là kỳ cục nhất trong những biến đổi sai lạc đã xảy ra về tên các thánh
nhân. Như vị nữ thánh mà chị mang tên, chị Eulalie này, sancta Eulalia, chị
có biết ở Bourgogne bà đã thành thế nào không? Saint Éloi thế thôi: bà đã
thành một ông thánh. Eulalie, chị thấy không, sau khi chị chết người ta
khiến chị thành nam giới?”
“Cha xứ lúc nào cũng có câu nói đùa.”
“Người anh của Gilbert, Charles Nói lắp, vương công hiếu thảo nhưng
sớm mất cha – Pépin Cuồng, chết vì hậu quả của bệnh tâm thần – thực hiện
quyền uy tối cao với tất cả tính tự phụ của một tuổi trẻ thiếu kỷ cương, hễ
không ưa bộ mặt một cá nhân trong một tỉnh, liền cho tàn sát đến người dân
cuối cùng ở đó. Gilbert muốn trả hận Charles liền sai đốt nhà thờ Combray,
thời ấy là ngôi nhà thờ khởi thủy mà Théodebert, khi cùng triều đình rời tòa
nhà nghỉ ông có ở gần đây, tại Thiberzy, (Theodeberciacus), để đi đánh
những người Burgondes, đã hứa sẽ xây bên trên mộ thánh Hilaire nếu Thánh
nhân phù hộ ông chiến thắng. Nay chỉ còn lại hầm mộ dưới giáo đường mà
Théodore hẳn từng dẫn bà xuống, bởi Gilbert đã đốt hết phần còn lại. Sau đó
với sự giúp đỡ của Guillaume Người Chinh phục (cha xứ phát âm là
Guilôme)
ông đánh bại Charles xấu số, điều này khiến ngày nay rất nhiều
