Thế là chẳng kịp cởi quần áo, chúng tôi vội lên nhà cô Léonie để làm
bà yên lòng và để bà thấy rằng, trái ngược với những điều bà đã tưởng
tượng, không có gì xảy ra với chúng tôi hết, song chúng tôi đã đi “về phía
Guermantes” và, thế đó, khi người ta dạo chơi ở mạn ấy, thì cô tôi hiểu rõ là
chẳng bao giờ biết chắc được giờ nào mình sẽ về.
“Đó, Françoise,” cô tôi nói, “ta đã bảo bác, có lẽ họ đi về phía
Guermantes mà! Lạy Chúa tôi! chắc họ phải đói bụng lắm! còn cái dùi cừu
của bác hẳn khô xác đi rồi sau khi nó chờ đợi lâu thế. Phải mất đến một giờ
đồng hồ mới về được ấy chứ! sao cơ, mọi người đã đi về phía Guermantes
ư!”
“Nhưng chị Léonie, em tưởng chị biết rồi chứ ạ,” mẹ nói. “Em cứ nghĩ
là Françoise đã nhìn thấy chúng em ra ngoài qua cửa nhỏ ở vườn rau.”
Bởi quanh Combray có hai “phía” để đi dạo, và đối lập nhau đến mức
quả thật chúng tôi không ra khỏi nhà qua cùng một cửa, khi muốn đi về phía
này hay về phía kia: phía Méséglise-la-Vineuse, cũng gọi là phía nhà Swann
vì để đến đó ta đi qua trước cơ ngơi của ông Swann, và phía Guermantes. Về
Méséglise-la-Vineuse, thì nói cho đúng ra, xưa nay tôi chi biết “phía” ấy và
một số người lạ mặt đến Combray dạo chơi ngày chủ nhật, những người mà,
lần này, bản thân cô tôi và tất cả chúng tôi “không hề quen biết” và do đó
chúng tôi coi là “những người chắc hẳn đến từ Méséglise”. Còn về
Guermames thì một ngày kia hẳn tôi biết được nhiều hơn, nhưng chỉ mãi về
sau này; và suốt tuổi thiếu niên, nếu như đối với tôi Méséglise là một cái gì
không thể tới được giống như chân trời, dù ta đi xa đến mấy, vẫn bị che
khuất bởi những mấp mô của một thế đất đã không còn giống thế đất
Combray, thì Guermantes chỉ hiện ra với tôi như một thuật ngữ tưởng tượng
hơn là có thực, định danh “phía” riêng của nó, một kiểu từ ngữ địa lý trừu
tượng giống như đường xích đạo, như địa cực, như Đông phương. Thế thì,
“theo lối Guermantes” để đi đến Méséglise, hay ngược lại, với tôi dường
như là một lời nói vô nghĩa chẳng khác nào theo lối đằng Đông để đi đến
đằng Tây. Vì cha tôi luôn nói về phía Méséglise như về cảnh quan đồng
bằng đẹp nhất ông từng biết và nói về phía Guermantes như về cảnh ven
