Cô vận đồ đại tang, vì cha cô mới qua đời ít lâu. Chúng tôi đã không
đến thăm cô, mẹ tôi không muốn đến do một đức tính nó là điều duy nhất
hạn chế tác dụng của lòng nhân hậu nơi bà: sự e lệ trinh khiết: nhưng bà xót
thương cô sâu sắc. Mẹ tôi nhớ lại kết thúc đáng buồn của đời ông Vinteuil,
cuộc đời thoạt tiên toàn tâm toàn ý chăm sóc con gái như mẹ và như bảo
mẫu, sau đó toàn là những đau khổ do cô này gây ra cho ông; bà thấy lại
gương mặt dằn vặt khổ não của ông già suốt thời gian cuối cùng; bà biết ông
đã mãi mãi từ bỏ việc chép lại rõ ràng sạch sẽ toàn bộ sáng tác của ông
những năm gần đây, những khúc nhạc tội nghiệp của một ông giáo già dạy
dương cầm, của một cựu nhạc công phong cầm thôn làng mà chúng tôi hình
dung rõ là bản thân chúng chẳng có mấy giá trị, nhưng chúng tôi không coi
thường vì với ông chúng có biết bao giá trị, chúng từng là lẽ sống trước khi
ông hy sinh chúng vì con gái, và phần lớn thậm chí chẳng được ghi lại, chỉ
lưu giữ trong trí nhớ ông, vài khúc được chép trên những tờ giấy lộn xộn rải
rác, khó đọc, vẫn không người biết đến; mẹ tôi nghĩ tới một sự từ bỏ khác
còn tàn nhẫn hơn mà ông Vinteuil đã buộc phải cam chịu, từ bỏ một tương
lai hạnh phúc lương thiện và được tôn trọng cho con gái mình; khi bà gợi lại
toàn bộ nỗi thống khổ cực độ của ông thầy cũ dạy dương cầm cho các bà dì
tôi, bà cảm thấy đau buồn thực sự, và kinh hãi nghĩ đến nỗi đau buồn còn
đắng cay hơn nữa mà cô Vinteuil ắt phải cảm thấy, xen lẫn niềm hối hận vì
đã gần như giết chết cha mình. Mẹ tôi bảo: “Tội nghiệp ông Vinteuil, ông đã
sống và ông đã chết vì con gái, mà chẳng được đền đáp. Liệu ông có được
đền đáp sau khi qua đời và dưới hình thức nào đây? Sự đền đáp sẽ chỉ có thể
đến từ cô ấy.”
Ở cuối phòng khách của cô Vinteuil, trên lò sưởi có đặt một bức chân
dung nhỏ của cha cô mà cô vội vã đi lấy vào lúc vang lên tiếng một cỗ xe
chạy từ ngoài đường vào, rồi cô buông mình xuống trường kỷ, và kéo lại
gần mình một chiếc bàn nhỏ trên đó cô đặt bức chân dung, giống như ông
Vinteuil ngày trước đã đặt bên cạnh mình bản nhạc mà ông muốn chơi cho
bố mẹ tôi nghe. Ngay sau đó bạn cô bước vào. Cô Vinteuil đón bạn mà
không đứng dậy, hai bàn tay để sau đần và lùi về phía bên kia trường kỷ như
để chừa một chỗ cho bạn. Nhưng lập tức cô cảm thấy như vậy dường như
