Sở dĩ chúng tôi không hề biết về cuộc sống thượng lưu xán lạn của
Swann chắc chắn một phần là do tính ông dè dặt và kín đáo, nhưng cũng do
các bậc trưởng giả thời đó thường tạo cho mình một quan niệm có phần theo
Ấn giáo về xã hội, họ coi xã hội được cấu thành bởi những đẳng cấp đóng
kín nơi mỗi người kể từ khi sinh ra đã đứng trong thứ hạng trước đây của
cha mẹ mình, và trừ phi nhờ những tình cờ của một sự nghiệp ngoại lệ hay
một cuộc hôn nhân ngoài sức mong đợi, không gì có thể kéo anh ra và đưa
anh lên đẳng cấp cao hơn. Ông Swann cha là nhân viên hối đoái; ông
“Swann con” suốt đời sẽ thuộc một đẳng cấp mà gia sản dao động giữa mức
thu nhập này nọ, giống như ở một loại những người chịu thuế. Người ta biết
những nơi qua lại của người cha nên cũng biết được ông qua lại với ai, với
những con người nào ông “có khả năng” giao tiếp. Nếu ông biết những
người khác, thì đấy là các mối quan hệ thanh niên, bạn cũ của gia đình ông,
cũng giống như cha mẹ tôi, càng bỏ qua một cách khoan dung hơn cho ông
vì kể từ khi mồ côi, ông vẫn hết sức trung thành đến thăm viếng chúng tôi;
nhưng có thể đánh cược ngay rằng những con người chúng tôi không quen
biết mà ông có quan hệ ấy lại là những người ông không dám chào nếu đang
đi cùng chúng tôi mà gặp họ. Nếu người ta cứ nhất thiết muốn áp đặt cho
Swann một hệ số xã hội thuộc về riêng cá nhân ông ta, thì so với con cái
những nhân viên ở cùng hoàn cảnh với cha mẹ ông ta, hệ số đó có thể hơi
thấp hơn bởi vốn xử sự rất đơn giản và thường “ưa thích một cách ngông
cuồng” những đồ cổ và hội họa, hiện nay ông ở trong một dinh thự cũ, nơi
ông chất đầy những bộ sưu tập và bà tôi mơ được đến xem, nhưng nó lại ở
Quai d’Orléans
, khu phố mà bà cô tôi thấy sống tại đó là điều thật sỉ nhục.
“Ông có phải là người am hiểu không đã? Tôi hỏi như thế là vì lợi ích của
ông, bởi rất có thể ông để bọn nhà buôn đem cho ông những bức tranh
dỏm”, bà cô tôi nói với ông như vậy; quả thực bà không nghĩ ông có chút
tinh thông nào và không đánh giá cao cả trên phương diện tinh thần một
người đàn ông mà trong câu chuyện thường tránh những đề tài nghiêm túc
và bộc lộ một sự chính xác khá là tầm thường không chỉ lúc ông ta cung cấp
các công thức nấu ăn với từng chi tiết nhỏ nhặt nhất mà cả lúc các chị em
của bà tôi bàn tới những đề tài nghệ thuật. Khi các bà cố khêu gợi để ông ta
