gần như là nghệ thuật Ba Tư”
. Và những vùng đất cho tới nay, với tôi, về
bản chất, dường như chỉ là thái cổ, vẫn còn đương thời với những hiện
tượng địa chất lớn – và cũng hoàn toàn ở ngoài lịch sử nhân loại giống như
đại dương hoặc Đại Hùng tinh, với nhũng người dân chài mông muội, mà
với họ, cũng như với loài cá voi, chẳng hề có thời Trung cổ – tôi thấy thật
tuyệt diệu khi thấy những vùng đất ấy, đùng một cái, sau khi trải qua thời kỳ
roman, nhập tuốt vào cái chuỗi dài thế kỷ, và lại được biết rằng những hình
tam điệp gô tích kia đã kịp thời tới hằn những đường gân trên mặt những
tảng đá hoang sơ kia, giống như những loài thảo mộc mảnh dẻ mà sống dai
kia, mỗi độ xuân về lại điểm sao lấp lánh đây, đó trên lớp tuyết địa cực. Và
nếu phong cách gô tích mang lại cho những vùng đất ấy và những con người
ấy tính xác định còn thiếu, thì bù lại, chính đất và người cũng xác định cho
nó. Tôi thử hình dung xem những người dân chài ấy đã sống ra sao, họ đã
rụt rè thử những quan hệ xã hội như thế nào, không ai ngờ tới, vào thời
Trung cổ, túm tụm tại một điểm ở bên những bãi bờ Địa ngục, dưới chân
những vách đá tử thần; và phong cách gô tích có vẻ như sống động hơn khi
tách khỏi các thành phố theo lối trước đây tôi vẫn hình dung nó, cho tới lúc
này, tôi có thể nhìn thấy qua một trường hợp cá biệt, nó nảy mầm và nở hoa
ra sao thành một tháp chuông thanh nhã, trên những tảng đá hoang sơ.
Người ta dẫn tôi đi xem những phiên bản các phiên bản các pho tượng nổi
tiếng nhất của Ballbec – những thánh tông đồ loăn xoăn, mũi tẹt, Đức Mẹ
Đồng trinh trên cánh cổng, và niềm vui khiến tôi nghẹt thở khi nghĩ rằng
mình có thể thấy những thứ đó được đắp nổi trên sương mù vĩnh cửu và mặn
mòi. Thế là, vào những chiều dông bão và êm dịu của tháng Hai, gió – thôi
vào tim tôi một dự định đi tới Balbec làm nó rung lên chẳng cái ống khói lò
sưởi trong phòng – quện lẫn niềm ham thích kiến trúc gô tích với khao khát
được thấy một cơn bão biển.
Tôi những muốn được ngay sau ngày mai lấy chuyến tàu đẹp đẽ hào
sảng lúc một giờ hăm hai phút, mà cứ hễ xem giờ khởi hành trên các tờ
quảng cáo của Công ty Đường sắt, trên các thông báo lưu hành về du lịch là
tim tôi lại hồi hộp mãi không thôi: với tôi dường như cái giờ xuất phát ấy đã
khắc vào một điểm cụ thể lúc xế trưa một đường xẻ ngon lành , một dấu vết
