BÊN PHÍA NHÀ SWANN - Trang 44

đã truyền vào và làm sống động hẳn cái nhân vật lầm lũi và mù mờ kia, cái
nhân vật đang đi trước bà tôi và nổi bật trên nền bóng tối, cái nhân vật mà
người ta nhận ra được nhờ tiếng nói. Nhưng ngay từ phương diện của những
vật tầm thường nhất của cuộc sống, chúng ta cũng không phải là một tổng
thể được xác lập cụ thể, đồng nhất với mọi người và mỗi chúng ta chỉ cần
đến tìm biết tổng thể ấy như tìm biết một quyển sổ chi phí hay một di chúc;
nhân cách xã hội của chúng ta là một sáng tạo của tư duy kẻ khác. Bản thân
hành vi rất đơn giản mà chúng ta gọi là “đến thăm một người chúng ta
quen”, phần nào cũng là một hành vi tinh thần. Chúng ta đưa vào vẻ ngoài
vật chất của người mà mình đến thăm tất cả các khái niệm ta có về người ấy
và các khái niệm này chắc chắn góp một phần lớn vào dáng vẻ tổng thể mà
chúng ta tự hình dung. Cuối cùng chúng khiến những đôi má phồng lên thật
hoàn hảo, chúng nhập vào nét mũi thật chính xác, chúng xen vào việc điều
chỉnh âm vang của giọng nói thật khéo như thể nó chỉ còn là một vỏ bọc
trong suốt, tới mức mỗi lần chúng ta trông thấy gương mặt này và nghe
giọng nói này, thì chính là những khái niệm ấy mà chúng ta nhận ra, mà
chúng ta nghe thấy. Tất nhiên trong ông Swann mà cha mẹ tôi tự tạo ra, do
không biết nên họ đã không đưa vào đấy một loạt những đặc trưng của đời
sống thượng lưu nơi ông, vốn là nguyên nhân khiến những người khác, khi
tiếp cận ông, nhìn thấy sự thanh lịch ngự trị trên gương mặt ông và sự thanh
lịch dừng lại ở sống mũi khoằm như thể dừng lại ở ranh giới tự nhiên của
nó; mà cha mẹ tôi cũng có thể chất vào gương mặt không còn uy thế của
ông, gương mặt trống rỗng và thoáng đãng, vào đáy của đôi mắt mất giá kia,
lớp cặn mơ hồ và dịu dàng – nửa là ký ức nửa là quên lãng – của những giờ
nhàn rỗi trải qua cùng chúng tôi sau bữa tối hàng tuần, quanh cái bàn chơi
bài hoặc ở ngoài vườn, trong suốt cuộc sống xóm giềng thân thiết ở nông
thôn. Vỏ bọc cơ thể nơi người bạn chúng tôi đã được chất đầy lớp cặn ấy
cũng như một vài kỷ niệm liên quan đến cha mẹ ông, tới mức ông Swann đó
đã trở thành một con người đầy đủ và sống động khiến tôi có cảm giác rời
bỏ một con người này để đi tới một con người khác, khác hẳn người kia, khi
mà trong ký ức của tôi, từ ông Swann mà sau này tôi quen biết một cách
chính xác, đi sang ông Swann đầu tiên này – trong ông Swann đầu tiên tôi