BÊN PHÍA NHÀ SWANN - Trang 65

thỏa mãn của an lạc và hư vinh. Ngay cả khi bà phải tặng ai đó một món quà
bảo là hữu ích, khi bà phải cho một chiếc ghế bành, các bộ đồ ăn, một cây
gậy chống, bà cũng tìm thứ “cổ”, cứ như thể sự bỏ xó lâu dài của chúng đã
xóa mờ tính chất hữu dụng, nên chúng dường như sẵn sàng để kể cho ta
cuộc đời những con người thời xưa hơn là để phục vụ cho nhu cầu của cuộc
đời chúng ta. Bà những muốn tôi có trong phòng tôi ảnh những công trình
hoặc những phong cảnh đẹp nhất. Nhưng vào lúc mua những bức ấy, mặc dù
điều được thể hiện có một giá trị thẩm mỹ, bà thấy rằng sự tầm thường, tính
hữu dụng chiếm lại quá nhanh địa vị của chúng trong cách thức thể hiện
máy móc, là nhiếp ảnh. Bà cố xoay xở để nếu không loại trừ hoàn toàn tính
tầm thường thương mại thì ít ra cũng giảm bớt nó đi, thay thế phần lớn cũng
lại bằng nghệ thuật, đưa vào đó như thể nhiều “bề dày” nghệ thuật: thay vì
các bức ảnh chụp Nhà thờ Chartres, Nước Phun ở Saint-Cloud, núi Vésuve,
bà hỏi Swann xem có danh họa nào từng thể hiện những cảnh trên hay
không, và thích tặng tôi ảnh Nhà thờ Chartres do Corot vẽ, Nước Phun ở
Saint-Cloud do Hubert Robert vẽ, núi Vésuve do Turner miêu tả, điều này
tạo thêm một cấp độ nghệ thuật nữa. Nhưng nếu nhà nhiếp ảnh bị gạt khỏi
sự miêu tả kiệt tác hay miêu tả thiên nhiên và được thay bằng một nghệ sĩ
lớn, thì anh ta lấy lại quyền của mình để tái hiện chính sự diễn giải kia. Đến
hạn định của tính dung phàm rồi, bà tôi còn cố đẩy lùi nó thêm nữa. Bà hỏi
Swann xem tác phẩm đã được chạm khắc hay chưa, và bà còn thích hơn nếu
những bức tranh khắc đó cổ xưa và hãy còn một ý vị ở bên ngoài bản thân
chúng, thí dụ những bức thể hiện kiệt tác trong một trạng thái mà ngày nay
ta không thể thấy được nữa (như bức Bữa ăn cuối cùng của Léonard trước
khi tranh bị tổn hại, do Morghen khắc). Cần phải nói rằng kết quả của cách
hiểu nghệ thuật tặng quà như vậy không phải bao giờ cũng thật xuất sắc. Ý
niệm của tôi về Venise theo một bức vẽ của Titien được coi như có đầm
nước mặn làm nền, chắc chắn là kém chính xác hơn nhiều so với ý niệm mà
những bức ảnh chụp đơn giản có thể đem lại cho tôi. Khi bà cô tôi muốn lập
một bản cáo trạng nhằm vào bà tôi, trong nhà không thể đếm xuể nữa các
ghế bành do bà tặng những cặp đính hôn trẻ trung hay những đôi vợ chồng
già, ngay lần đầu họ định sử dụng, ghế đã lập tức đổ sụp dưới sức nặng của