mắt tôi không nhận thấy khoảng cách thì trí óc tôi vẫn chừa ra một hố sâu
ngăn cách.
Người ta nhận ra từ rất xa gác chuông nhà thờ Saint-Hilaire, in dáng
hình khó quên ở chân trời nơi Combray còn chưa xuất hiện; vào tuần lễ
Phục sinh, trên con tàu đưa chúng tôi từ Paris về, khi cha tôi nhìn thấy gác
chuông này lần lượt lướt trên mọi luồng của bầu trời, khiến chú gà trống nhỏ
bằng sắt của nó chạy khắp các hướng, ông bảo chúng tôi: “Nào, hãy cầm lấy
những tấm mền, ta đến nơi rồi.” Và trong một chuyến dạo chơi thuộc loại xa
nhất chúng tôi thực hiện từ Combray, có một chỗ con đường thu hẹp bỗng
đột ngột trổ ra một cao nguyên mênh mang khép lại phía chân trời bởi
những cánh rừng lô nhô, vượt lên cao hơn rừng chỉ có đỉnh nhọn thanh
thanh của tháp chuông Saint-Hilaire, nhưng thật mảnh, thật hồng, thành thử
nó như chỉ được rạch lên nền trời do một móng tay những muốn đem lại cho
phong cảnh này, cho bức tranh thiên nhiên đơn thuần này, cái vết tích nghệ
thuật nhỏ nhoi ấy, cái dấu hiệu duy nhất thuộc con người. Khi ta đến gần và
có thể nhìn thấy phần còn lại của tòa tháp hình vuông nửa phần tàn tạ, không
cao bằng gác chuông, vẫn tồn tại bên cạnh nó, ta đặc biệt kinh ngạc vì màu
đá sẫm và hơi đỏ; và, vào một buổi sáng mùa thu mờ sương, cứ như thể,
vươn lên trên sắc tím dông bão của các vườn nho, là một phế tích đỏ tía gần
như cùng màu với cây bạch anh.
Khi chúng tôi trở về, nhiều lần bà tôi bảo tôi dừng lại trên quảng trường
để nhìn gác chuông. Từ những ô cửa sổ trên tháp của nó, ô nọ đặt trên ô kia
từng đôi một, với tỷ lệ chính xác và độc đáo về khoảng cách chỉ đem lại vẻ
đẹp và nét trang nghiêm cho những gương mặt người, gác chuông thả ra, để
sa xuống từng đợt đều đặn những đàn quạ, vừa quay cuồng vừa kêu mất một
lúc, như thể những phiến đá già nua vẫn để chúng nô giỡn mà chẳng có vẻ
nhìn thấy chúng, đột nhiên trở nên không thể ở được và vì một lý do vô cùng
kích động, đã đánh đập và đuổi chúng đi. Rồi, sau khi đã rạch đủ mọi chiều
hướng nền nhung tím của không trung buổi tối, đột nhiên nguôi dịu, những
con quạ quay về hòa mình vào tòa tháp từ độc hại lại trở thành thuận lợi, vài
con đậu xuống chỗ này chỗ kia, dường như không nhúc nhích, nhưng có lẽ
