BIÊN HÙNG LIỆT SỬ - Trang 178

Nguyễn Thế Truyền vì Truyền trở về Việt Nam. Đảng P.A.I. lại bị nhà cầm
quyền Pháp giải tán sau một cuộc xung đột ở quán Café Turqueti, ngày 9-1-
1929, với một nhóm người Việt thân Pháp. Theo lời khuyên của Phan Văn
Trường, việc tái lập đảng P.A.I. đã không được tiếp tục và đã được thay thế
bằng một tập hợp có tên là “Nhóm Việt kiều tại Pháp”(Les Émigrés
vietnamiens en France). Nhóm cũng quyết định không ra báo công khai
như trước của đảng P.A.I. mà chỉ làm báo bí mật lấy tên là Tiền Quân để
làm cơ quan của nhóm.
Hồ Hữu Tường được giao phó làm chủ nhiệm báo Tiền Quân vì Tường là
gương mặt mới ở Paris, còn trẻ và nhiều rảnh rỗi, chưa bị Pháp theo dõi các
hoạt động. Phan Văn Hùm vì đã có chân trong làng báo từ năm 1923 nên
lãnh chức chủ bút. Thành viên của bộ biên tập toàn là những nhân vật sau
này được dân chúng miền Nam ngưỡng mộ như Tạ Thu Thâu, Hồ Văn
Ngà, Phan Văn Chánh, Huỳnh Văn Phương, Lê Bá Cang...Mặc dầu là báo
được viết tay ( do chủ bút Phan Văn Hùm thực hiện!), nhưng cũng được
trình bày thành cột như báo in và được làm bản kẽm để in đẹp. Hồ Hữu
Tường đã hãnh diện về sáng kiến chụp làm bản kẽm nầy, một kỹ thuật “tiền
quân”.
Số phận báo Tiền Quân là một số phận ngắn ngủi vì chỉ ra được một số đầu
mà cũng là số chót vì Tạ Thu Thâu đã tổ chức một cuộc biểu tình trước
điện Élysée là dinh Tổng Thống Pháp để xin giảm án cho các liệt sĩ Yên
Bái bị kết tội tử hình. Sau cuộc biểu tình lịch sử ngày 22 tháng 5 năm 1930
nầy, chánh quyền Pháp đã ra lịnh bắt và trục xuất về Việt Nam 19 sinh viên
ái quốc. Báo Tiền Quân lúc ấy đang in, chưa kịp phát hành. Toàn bộ biên
tập đã bị bắt chỉ trừ có chủ nhiệm và chủ bút may mắn thoát được. Bạn bè
người Pháp đã tổ chức cho Hồ Hữu Tường và Phan Văn Hùm vượt biên
sang nước Bỉ.
Cả hai đã phải trốn tránh ở Bỉ gần hai tháng, đến ngày 14 tháng 7 , ngày lễ
Quốc Khánh Pháp mới lén trở lại Pháp. Trong thời gian ở Bỉ nầy, H.H.
Tường đã được Phan Văn Hùm giúp huấn luyện lại Việt văn vì Tường có
thói quen dùng quá nhiều từ Hán Việt. Khi còn nhỏ, Tường chỉ có được dịp
đọc Nam Phong nên đã nhiễm lối viết văn của Phạm Quỳnh. Hùm cũng dạy